Πολλαπλά πολεμικά μέτωπα ανά το παγκόμιο, μια ιστορική εκλογική κούρσα για την Προεδρία των ΗΠΑ και εκατοντάδες ώρες αναλύσεων για τις ρευστές ισορροπίες στο διεθνές σκηνικό. Το έτος που εκπνέει σε δύο ημέρες μοίρασε εκ νέου την τράπουλα την διπλωματικής και πολιτικής στρατηγικής, χαράσσοντας νέες προοπτικές και παράγοντας, κυρίως, δυσοίωνα δεδομένα για το επακόλουθό του. Τι συνεπάγεται η επιστροφή ενός παλιού ένοικου στον Λευκό Οίκο; Ποια μέτωπα θα περιοριστούν και πόσο πιθανή είναι η επιστροφή στη δυτική σταθερότητα του 2019;

Με αφορμή το νέο έτος και τα όσα θα ακολουθήσουν, ο Πολιτικός Επιστήμονας, Διεθνολόγος και Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης, Θεόδωρος Τσίκας, μιλάει στο AlphaNews.Live παραθέτοντας τα σενάρια της επόμενης ημέρας στις ΗΠΑ, τη Μέση Ανατολή και το Ουκρανικό.

Στις 20 Ιανουαρίου επιστρέφει στον Λευκό Οίκο ο Ντόναλντ Τραμπ. Τι θα πρέπει να περιμένουμε;

Αυτό που πρέπει να δει κάποιος, είναι πώς θα επηρεάσει τις ανοιχτές πληγές. Ο Τραμπ στην πράξη για το μόνο διεθνές πρόβλημα που ενδιαφέρεται είναι η αντιμετώπιση της Κίνας. Αυτό θεωρεί ότι είναι το μείζον θέμα της Αμερικής και οικονομικά και γεωπολιτικά και στρατιωτικά. Ουσιαστικά, εάν μπορούσε να αποφασίσει εντελώς αδέσμευτα, θα απέσυρε όλους τους πόρους της Αμερικής –ανθρώπινους, οικονομικούς, στρατιωτικούς– από όλα τα διεθνή πεδία για να τα ρίξει στην Κίνα. Και γενικά, ως ένα βαθμό θα το κάνει, διότι το έκανε και στην προηγούμενη Προεδρία: Ακόμη και στην Ανατολική Μεσόγειο και σε άλλες μεγάλες περιοχές του κόσμου, τις άφησε.

Είναι απομονωτιστής στη λογική του. Δεν ενδιαφέρεται για τον διεθνή κόσμο. «America First» που σημαίνει όχι μόνο «πρώτα η Αμερική», αλλά και «μόνο η Αμερική». Άρα θέλει να αποδεσμευθεί από πολλά μέτωπα. Αυτό όμως όταν γίνεται βίαια και απροετοίμαστα δεν είναι θετική εξέλιξη. Στην προηγούμενη προεδρία Τραμπ, έλειπε από την Ανατολική Μεσόγειο και σας υπενθυμίζω ότι πήγε να γίνει σύγκρουση ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Τουρκία με τις έρευνες του Oruc Reis το καλοκαίρι του 2020 και δεν υπήρχε Αμερικανός να μεσολαβήσει και βάλαμε την Μέρκελ.

Όταν αποσύρεται ένας παράγοντας, υπάρχουν άλλοι τοπικοί ηγέτες, χώρες, καθεστώτα που θέλουν να καλύψουν το κενό. Υπάρχουν τοπικοί ανταγωνισμοί που εμφανίζονται όταν μια μεγάλη δύναμη αποσύρεται χωρίς προετοιμασία. Αυτός είναι ένας κίνδυνος που μπορεί να υπάρξει με τον Τραμπ. Άρα γι’ αυτό ουσιαστικά στη Μέση Ανατολή πιστεύω θα ενισχύσει τις πιο ακραίες δυνάμεις μέσα στο Ισραήλ. Και πιστεύω ότι αυτός είναι και ο λόγος που θέλει να τελειώσει μέσα σε «24 ώρες» το θέμα της Ουκρανίας. Παρόλα αυτά, επειδή η Αμερική είναι μεγάλη δύναμη και έχει δεσμεύσεις, θα το κάνει μεν ο Τραμπ, αλλά δεν είναι εύκολο να το κάνει και δε μπορεί να το κάνει και τόσο γρήγορα όσο ο ίδιος ήλπιζε ότι μπορεί να το κάνει. Επομένως εδώ πρέπει να δει κανείς ποιους χειρισμούς θα κάνει, σε ποιους θα επιμείνει και με ποιον τρόπο θα το κάνει.

Μετακινούμενοι στην Μέση Ανατολή και πιο συγκεκριμένα στη Λωρίδα της Γάζας. Είναι ένα μέτωπο που φαίνεται να εξασθενεί;

Η Γάζα βρίσκεται ως ένα βαθμό προς κάποιο «τέλος». Φαίνεται πως ακόμη και ίσως πριν την ανάληψη των καθηκόντων από τον Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να επιτευχθεί μια καταύπαση του πυρός, μια εκεχειρία, που να συνοδεύεται και με την απελευθέρωση κάποιων από τους Ισραηλινούς ομήρους που είχε απαγάγει η Χαμάς. Αυτό μπορεί να γίνει και πριν από τις 20 Ιανουαρίου. Γενικά, αυτό κάπως θα «κλείσει». Υπό την έννοια ότι η Χαμάς έχει χάσει πολύ μεγάλος μέρος της μαχητικής της δύναμης. Το γεγονός ότι έγινε εκεχειρία στον Λίβανο με τη Χεζμπολάχ, δε διατηρεί ανοιχτό ένα δεύτερο μέτωπο του Ισραήλ στον Λίβανο, άρα δε μπορεί να ελπίζει πλέον σε συμπαράσταση της Χεζμπολάχ. Συν και το Ιράν που βοηθά και τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ, είναι πολύ στριμωγμένο μετά τις εξελίξεις στη Συρία, για να μπορεί να συνεχίσει την υποστήριξη. Άρα διαφαίνεται μία –έστω– προσωρινή κατάπαυση πυρός.

Θα είναι μια παύση. Από εκεί και πέρα εξαρτάται. Είναι ένα θέμα η επόμενη μέρα και η ρύθμιση που εξαρτάται αρκετά από τον Τραμπ και τις ΗΠΑ. Υπό την έννοια ότι ενώ ο Μπάιντεν και η κυβέρνηση Μπάιντεν έλεγαν ότι «πρέπει να μπούμε σε μια μεταβατική περίοδο» στην οποία η Γάζα θα έχει μια προσωρινή διοίκηση που μάλλον θα αποδεχόταν από ορισμένες μετριοπαθείς αραβικές χώρες, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σε ένα πρώτο στάδιο, και αυτό κάποια στιγμή να οδηγούσε και στην επανέναρξη των συνομιλιών για την λύση του Παλαιστινιακού, ο Τραμπ δεν έχει την ίδια γραμμή. Για τον Τραμπ δεν υφίσταται Παλαιστινιακό. Οπότε, δε ξέρουμε πώς θα χειριστεί τους Ισραηλινούς σε σχέση με το μέλλον της Γάζας.

Θα είναι το 2025 το έτος που θα σχηματιστεί το νέο καθεστώς της Συρίας;

Για ένα διάστημα θα συνεχίσει να είναι ασαφής η κατάσταση. Μπορεί να φτάσει ακόμη και στον ενάμιση χρόνο. Γιατί πρώτα πρέπει να σχηματιστεί μια κυβέρνηση, που η διεθνής κοινότητα ζητά να είναι μια κυβέρνηση αντιπροσωπευτική των πολιτικών εθνικών και θρησκευτικών ομάδων της Συρίας, το δεύτερο είναι να κάνουν διάλογο αυτές οι ομάδες μεταξύ τους, το τρίτο να φτιάξουν ένα δημοκρατικό Σύνταγμα και το τέταρτο είναι αυτή η διαδικασία να καταλήξει κάποια στιγμή σε ελεύθερες δημοκρατικές εκλογές.

Μέχρι την κατάληξη σε δημοκρατικές εκλογές δεν υπάρχει κίνδυνος εκ νέου εκτροπής;

Το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας υποδέχθηκε με ευχαρίστηση την πτώση ενός βάναυσου και βάρβαρου καθεστώτος. Αυτό είναι από μόνο του ένα θετικό γεγονός. Ήταν το χειρότερο καθεστώς της περιοχής, αν όχι και του κόσμου. Που ξεκινούσε από τον πατέρα Άσαντ και διατηρούνταν επί 54 χρόνια. Η επόμενη μέρα δεν είναι σαφής. Και σίγουρα εγκυμονούνται κίνδυνοι, πρώτα από όλα λόγω του γεγονότος ότι και η σημερινή -μεταβατική- διοίκηση δεν ελέγει και δεν είναι βέβαιο ότι θα ελέγξει στο άμεσο μέλλον το σύνολο του εδάφους της Συρίας. Γιατί η Συρία είναι χωρισμένη ουσιαστικά σε φέουδα, κάθε ένα από τα οποία τα διαχειρίζεται κάποια ένοπλη ομάδα. Επομένως και με την κατάρρευση του καθεστώτος δεν έχουν αποκατασταθεί οι θεσμοί, κρατικοί, όργανα, έλεγχοι, στο σύνολο του συριακού εδάφους.

Δύο είναι τα βασικά μέτωπα στην Συρία: Το ένα είναι το γνωστό στο Βορρά της Συρίας, με τους Κούρδους. Εκεί η μέχρι τώρα συμφωνία ήταν οι Κούρδοι να βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του Ευφράτη, άρα οποιαδήποτε κουρδική παρουσία στα δυτικά του Ευφράτη δημιουργεί πρόβλημα. Υπάρχει ένα ζήτημα τι θα κάνουν οι Κούρδοι στο εσωτερικό της Τουρκίας. Ένα από τα σενάρια που συζητείται για τη Συρία, είναι να εξελιχθεί σε ένα ομοσπονδιακό κράτος, όπως το Ιράν μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν, και κάποιες θρησκευτικές ομάδες να έχουν κάποιες διευρυμένες αρμοδιότητες, στο εσωτερικό, όμως της Συρίας. Αν γίνει αυτό, σίγουρα θα υπάρχει το ζήτημα αν θα υπάρξει αυτόνομη κουρδική οντότητα, μέσα στα σύνορα της Συρίας. Αυτό η Τουρκία το φοβάται. Θεωρεί ότι μπορεί να μιμηθούν αυτό το παράδειγμα και οι Κούρδοι της Τουρκίας. Και η Τουρκία θεωρεί την οργάνωση των Κούρδων της Συρίας παράρτημα του δικού της ΡΚΚ. Εδώ υπάρχει μια διαφορά εκτίμησης ανάμεσα στη Τουρκία και τις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί, ενώ θεωρούν το ΡΚΚ τρομοκρατική οργάνωση, θεωρούν το ΥPG της Συρίας ως σύμμαχο στην μάχη κατά του ΙSIS και εδώ υπάρχει ένα θέμα και διαβούλευσης μεταξύ των δύο για το τί θα γίνει με την κουρδική παρουσία κοντά στα τουρκικά σύνορα.

Το δεύτερο κομμάτι ρήξης της Συρίας, είναι ο Νότος της Συρίας, εκεί που είναι τα σύνορα με το Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει καταλάβει μετά τους ισραηλινούς πολέμους τα Υψώματα του Γκολάν, που ήταν συριακό έδαφος. Αλλά δεν τα είχε μόνο καταλάβει. Μετά από κάποια χρόνια, ανακήρυξε και την προσάρτηση αυτών των εδαφών στο Ισραήλ. Τα θεωρεί τμήμα του Ισραήλ, κάτι που το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας δεν έχει αναγνωρίσει. Επομένως το Ισραήλ έχει εδαφικές διαφορές με τη Συρία έτσι κι αλλιώς. Το Ισραήλ τώρα μέσα στις πρώτες μέρες του καθεστώτος (σ.σ. Άσαντ) έχει χτυπήσει αποθήκες οπλισμού, στρατόπεδα, εργαστήρια παραγωγής παράνομων χημικών όπλων, φοβούμενοι ότι αυτός ο οπλισμός θα πέσει στα χέρια ανεξέλεγκτων ομάδων, οι οποίες μπορεί στο μέλλον να στραφούν εναντίον του.

Βάσει των ισορροπιών που περιγράφετε ποια είναι πλέον η δυναμική του Ιράν;

Το Ιράν χάνει το μοναδικό κράτος-σύμμαχο που είχε στην ευρύτερη περιοχή, που ήταν το καθεστώς Άσαντ της Συρίας. Αυτό σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση της Χαμάς στη Γάζα και την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, γενικά απομονώνει το Ιράν από συμμαχίες στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Αυτό είναι δυνατόν να επιταχύνει τις διαδικασίες που είχαν αρχίσει –και «παγώσαν» μετά την 7η Οκτωβρίου 2023– προσέγγισης Ισραήλ και μετριοπαθών αραβικών χωρών με πρώτο στη λίστα τη Σαουδική Αραβία.

Υπάρχουν υπόνοιες για μια συνολική διευθέτηση στο Ουκρανικό;

Θα επηρεαστεί πάρα πολύ από τη στάση που θα κρατήσει ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος. Έχουν ορισμένα κέρδη εδαφικά οι Ρώσοι, όμως με τεράστιες ανθρώπινες απώλειες, δηλαδή μπορεί να χάνουν και εκατοντάδες ανθρώπους την ημέρα, αλλά και σε στρατιωτικούς οπλισμούς. Δηλαδή αυτά τα κέρδη είναι με πολύ μεγάλο κόστος, που είναι και ο βασικός λόγος που έχουν φέρει 12.000 Βορειοκορεάτες στρατιώτες να πολεμήσουν στα ουκρανικά μέτωπα.

Οι Ευρωπαίοι έχουν διακηρύξει ότι θα συνεχίσουν να βοηθούν την Ουκρανία και πολιτικά και οικονομικά και στρατιωτικά και θεωρούν ότι μόνο η Ουκρανία μπορεί να αποφασίσει τους χειρισμούς που θα κάνει. Ότι δεν μπορεί κανείς να επιβάλλει στην Ουκρανία τους χειρισμούς της για μια μελλοντική ειρηνική διευθέτηση.

Η δική μου η άποψη είναι ότι δεν είμαστε τόσο κοντά σε μια ειρηνική διευθέτηση. Πρώτον, γιατί και ο Μπάιντεν έχει το τελευταίο διάστημα εξοπλίσει και οικονομικά και στρατιωτικά την Ουκρανία, προκειμένου να μπορεί για ένα χρονικό διάστημα να συνεχίσει να αντεπιτίθεται στη ρωσική εισβολή και διότι είναι πολύ δύσκολη μια διευθέτηση. Όλοι λένε ότι χρειάζεται μια «δίκαιη ειρήνη». Η Ρωσία απαιτεί για να κάνει μια συμφωνία να αναγνωριστούν οι εδαφικές της κατακτήσεις στην Ουκρανία, αυτό ουσιαστικά σημαίνει ξήλωμα του διεθνούς συστήματος. Γιατί είναι άλλο να έχεις κατεχόμενα εδάφη, αλλά αυτά δεν έχουν διεθνώς αναγνωριστεί, είναι κατεχόμενα εδάφη. Εάν νομιμοποιήσεις εδαφικά κέρδη μετά από μια μονομερή και παράνομη επίθεση εναντίον ανεξάρτητου κράτους, το διεθνές σύστημα διαλύεται. Από εκεί και πέρα θα μπορεί ο καθένας να κάνει κατακτήσεις και να του αναγνωρίζονται. Είναι πάρα πολύ περίπλοκο το θέμα. Ούτε οποιαδήποτε ουκρανική κυβέρνηση έχει εύκολα τη δυνατότητα να εκχωρήσει εδάφη του κράτους σε ξένη χώρα. Γιατί κατά τη γνώμη μου θα πέσει την επόμενη μέρα. Μέχρι και πραξικόπημα μπορεί να γίνει.

Και μία κατάπαυση του πυρός να υπάρξει, θα χρειαστούν εγγυήσεις για την Ουκρανία. Ποιος εγγυάται στην Ουκρανία ότι στο ενδιάμεσο διάστημα δε θα επανεξοπλιστεί πάλι η Ρωσία για να ξανακάνει επίθεση; Άρα εκεί τίθεται το θέμα ότι είναι πολύ πιθανό να πάνε ξένα στρατεύματα, πιθανόν ευρωπαϊκά, που να επιτηρούν ακόμη και την τήρηση της ανακωχής. Πράγματα που είναι δύσκολα και πολιτικά. Παρά το ότι ο Τραμπ έλεγε ότι μέσα σε 24 ώρες θα λύσει το θέμα της Ουκρανίας, αυτό το θέμα ανοίγει πάρα πολλά ζητήματα και δεν είναι εύκολο να καταλήξει.

Ποια είναι η προσωπική σας εκτίμηση για τη διαμόρφωση του διεθνούς σκηνικού το 2025;

Έχουμε μπει έτσι και αλλιώς σε μια εποχή πολλών αναταράξεων και θα συνεχίσουμε να είμαστε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εκτίμησή μου είναι ότι τελείωσαν περίπου τα 30 «καλά χρόνια» που ακολούθησαν τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, στον οποίον είχαν συμφωνηθεί ορισμένες ισορροπίες. Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουμε μπει σε μια εποχή αναταράξεων που ανατρέπονται οι παλιές ισορροπίες, χωρίς ακόμη να έχουν δημιουργηθεί καινούργιες. Αυτό μας οδηγεί σε πολλές εστίες ανάφλεξης, που ως έναν βαθμο μπορούν να γίνουν και ανεξέλεγκτες. Άρα τις αναταράξεις αυτές θα συνεχίσουμε να τις έχουμε και τη νέα χρονιά και πιθανόν και για τις επόμενες χρονιές, μέχρι να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε ένα διεθνές σύστημα, συμφωνημένο πάνω σε κανόνες σαν αυτούς που είχαμε συμφωνήσει μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.