Όταν άρχιζε το 2019 ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, έκανε λόγο για «έτος σταθμό για το κυπριακό». Η πορεία των πραγμάτων από τον Ιανουάριο του 2019 μέχρι το τέλος της χρονιάς, επιβεβαίωσε την πιο πάνω δήλωση κατά τρόπο αρνητικό. Το 2019 ήταν εκ του αποτελέσματος άλλη μια χρονιά στασιμότητας, καθώς η προσπάθεια της Ειδικής Απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για συνομολόγηση των όρων αναφοράς κινδύνεψε με κατάρρευση, ενώ η επαναβεβαίωση των βασικών αρχών που πρέπει να διέπουν τη λύση του κυπριακού μέσω του ανακοινωθέντος του Αντόνιο Γκουτέρες μετά την τριμερή του Βερολίνου, ήταν το μοναδικό χειροπιαστό αποτέλεσμα.

Τα πήγαινε-έλα της Λουτ

Η προσπάθεια για κατάληξη σε όρους αναφοράς που θα οδηγήσουν τις πλευρές και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων συντηρήθηκε μέσω του πήγαινε-έλα της Τζέιν Χολ Λουτ. Η Αμερικανίδα ήρθε στην Κύπρο στις 3 Φεβρουαρίου του 2019. Επέστρεψε άλλες τρεις φορές ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους έκατσε στο νησί για μια βδομάδα στην προσπάθεια της να γεφυρώσει τις διαφορές. Σημειώνεται ότι στις 26 Φεβρουαρίου Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί συναντήθηκαν στο παλαιό αεροδρόμιο Λευκωσίας στην παρουσία της Ειδικής Αντιπροσώπου του ΓΓ Ελίζαμπεθ Σπέχαρ και ανακοίνωσαν την διασύνδεση της κινητής τηλεφωνίας ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών υπό την μορφή του Μέτρου Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Έκτοτε οι συζητήσεις στη διάρκεια του πήγαινε έλα της Λουτ επικεντρώθηκαν στα εξής:

Η Ε/κ πλευρά αντιδρούσε στην επιμονή της Τ/κ για θετική ψήφο των Τ/κ σε όλα τα ομοσπονδιακά όργανα, ενώ η Τ/κ επαναλάμβανε ότι δεν νοείται λύση του κυπριακού χωρίς το στοιχείο της πολιτικής ισότητας. Οι δύο πλευρές διαφωνούν ως προς την ερμηνεία της.

Στο μεσοδιάστημα η πυξίδα για την επιδιωκόμενη λύση έδειχνε να είναι σπασμένη. Οι Τούρκοι ισχυρίζονταν πως ο Νίκος Αναστασιάδης είχε βολιδοσκοπήσει τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου και άλλους ξένους διπλωμάτες για το ενδεχόμενο λύσης δύο κρατών. Η Τουρκία εμφανιζόταν έτοιμη να συζητήσει κάτι τέτοιο ενώ εμφανιζόταν θετική σε συζητήσεις έξω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Η Λευκωσία πλέον αντιμετώπιζε μια άλλη πρόκληση.

Η παρανομία που έγινε συνήθεια

Το έτος φτάνει στο τέλος του και στην κυπριακή ΑΟΖ βρίσκονται συνεχώς δύο τουρκικά γεωτρύπανα. Αρχές Μαϊου το ιδιόκτητο τρυπάνι Fatih (Πορθητής) εισέρχεται στις κυπριακές θάλασσες δυτικά της Πάφου και ανακοινώνεται η έναρξη γεώτρησης αργότερα τον Ιούνιο. Η Λευκωσία το χαρακτηρίζει δεύτερη τουρκική εισβολή. Η κατάσταση ξεφεύγει επικίνδυνα καθώς παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, η Τουρκία αγοράζει δεύτερο γεωτρύπανο και τον Οκτώβριο το στέλνει στον κόλπο της Καρπασίας. Σήμερα το συγκεκριμένο γεωτρύπανο βρίσκεται εντός αδειοδοτημένου τεμαχίου της κυπριακής ΑΟΖ στη γαλλοιταλική κοινοπραξία Total-ENI. Η Λευκωσία επιχείρησε να ανακόψει την τουρκική επιχειρηματολογία για τις ενέργειες αυτές, πρώτα με πρόταση που αφορούσε την αποταμίευση των εσόδων από τους φυσικούς πόρους κατά τρόπο που να αποδοθεί το μερίδιο που αντιστοιχεί στους Τ/κ μετά τη λύση του κυπριακού. Η άλλη πλευρά απαιτούσε να έχει λόγο στις αποφάσεις και ταυτόχρονα να λαμβάνει το μερίδιο της χωρίς την ύπαρξη λύσης.

Ο διάλογος στους διαδρόμους των Ηνωμένων Εθνών

Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο σημαδεύτηκε από τον διάλογο μπροστά στις κάμερες μεταξύ του Νίκου Χριστοδουλίδη και του Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών προσκάλεσε τον Τσαβούσογλου σε πενταμερή για να συμφωνηθούν οι όροι αναφοράς. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών άρπαξε την ευκαιρία και προσπάθησε να «εκθέσει» την ε/κ πλευρά και τον Πρόεδρο Αναστασιάδη ότι πότε μιλάει για δύο κράτη και πότε για συνομοσπονδία. Του έγινε σαφές ότι η ε/κ πλευρά, είναι πανέτοιμη για λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.

Τριμερής στο Βερολίνο για το…αυτονόητο

Οι αυξανόμενες εντάσεις και οι εμπρηστικές δηλώσεις και απειλές για το θέμα των φυσικών πόρων θορύβησαν τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Ο Αντόνιο Γκουτέρες θέλοντας να διασώσει την κατάσταση τροχοδρομεί τα πράγματα για μια τριμερή συνάντηση με τους δύο Κύπριους ηγέτες εν μέσω της απόλυτης στασιμότητας από τη μια και του κινδύνου για οριστικό ναυάγιο στο κυπριακό όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα από την άλλη. Στις 26/11 οι δύο ηγέτες θα πάνε στο Βερολίνο για το αυτονόητο. Να συμφωνήσουν πως επιδιώκουν λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και ότι θα συνεχίσουν την προσπάθεια για όρους αναφοράς με ανανεωμένη εντολή προς την Τζέιν Χολ Λουτ για διευκόλυνση των συζητήσεων. Συμφωνήθηκε επίσης πως η άτυπη πενταμερής μεταφέρεται τον Απρίλιο του 2020 μετά τις εκλογές στα κατεχόμενα. Έκτοτε τα πράγματα ξέφυγαν εντελώς μετά το σύμφωνο Τουρκίας-Λιβύης, την αποστολή του τουρκικού UAV στα κατεχόμενα. Το μέλλον παραμένει αβέβαιο.

Οι εξελίξεις στα κατεχόμενα

Εν μέσω του σύνθετου γεωπολιτικού περιβάλλοντος και των σχεδιασμών της Τουρκίας για έλεγχο της Μεσογείου, οι εκλογές στα κατεχόμενα αποτελούν τον επόμενο σημαντικό σταθμό ο οποίος θα καθορίσει εν πολλοίς κατά πόσο η τουρκοκυπριακή κοινότητα θα μείνει σε τροχιά λύσης, με ποιο τρόπο θα το πράξει, ή αν θα αποτελέσει τον αναβαθμισμένο δορυφόρο και πάροχο ασφάλειας προς την Τουρκία στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι μετρήσεις δείχνουν  τον Μουσταφά Ακιντζί να έχει επί του παρόντος το προβάδισμα, ωστόσο μένει να διαφανεί κατά πόσο οι παρεμβάσεις της Άγκυρας θα είναι τέτοιες που θα καθορίσουν και το αποτέλεσμα.

Με τα δεδομένα ως έχουν σήμερα, δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πως οι πλευρές θα μπορούσαν να βρεθούν εκ νέου στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να διαπραγματευτούν με σεβασμό μια λύση στο πρόβλημα της Κύπρου. Eκτιμάται πάντως ότι τον Ιανουάριο μετά την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ από το Συμβούλιο Ασφαλείας, ενδεχομένως να επισκεφθεί το νησί η Τζέιν Χολ Λουτ. Αν το 2019 χαρακτηρίστηκε “έτος σταθμός” για το κυπριακό, τότε το 2020, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έτος σημαντικών αποφάσεων για το μέλλον του νησιού…