Από τη μια οι πολύ καλές και στενές σχέσεις με το Ισραήλ, από την άλλη η Τουρκία, η χώρα που προχωρά σε απειλές και προκλήσεις και στέκεται εμπόδιο στην επίλυση του κυπριακού ζητήματος. Τι σημαίνει για την Κύπρο η αποκατάσταση των σχέσεων των δύο γειτονικών μας χωρών; Θα επηρεάσει τους σχεδιασμούς μας;

Τα ερωτήματα αυτά θέσαμε στην Ανώτερη Επιστημονική Συνεργάτιδα στο Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και Ιδρυτικό Μέλος του Ελληνοϊσραηλινού Φόρουμ Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου.

Πως επηρεάζεται η Κύπρος από την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας; Αναμένεται να επηρεάσει τις τριμερείς επαφές;

Οι δεσμοί μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ, όπως, επίσης, οι δεσμοί Ελλάδας-Ισραήλ, έχουν πλέον μπει σε μια τροχιά εμβάθυνσης και σύμπλευσης σημαντικων συμφερόντων, η οποία όμως βασίζεται και πάνω σε σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας. Πέρα του επίσημου θεσμικού πλαισίου της τριμερούς συνεργασίας, να θυμίσουμε ότι πρόσφατα στην Κύπρο διεξάχθηκε μια πρωτοφανής σε έκταση στρατιωτική άσκηση του Ισραηλινού στρατού, ενώ ναυτικές ασκήσεις διεξάχθησαν πρόσφατα και στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο από το Ισραηλινό ναυτικό, παρά τις τουρκικές διεκδικήσεις στην ίδια περιοχή, οι οποίες τους επισημάνθηκαν και οι οποίες προκύπτουν από το παράνομο Τουρκολιβυκό Σύμφωνο. Οι δηλώσεις του νυν Ισραηλινού Πρωθυπουργου, κ. Λαπίντ, με την τότε ιδιότητα του ως ΥΠΕΞ, στην τριμερή Σύνοδο της Αθήνας τον Απρίλιο του 2022, περί ”άρρηκτης συνεργασίας” των τριών χωρών, η οποία βασίζεται σε κοινές αξίες, όπως, επίσης, παραδείγματος χάριν, η σημαντική ατζέντα της προ ημερών επίσκεψης του Κύπριου ΥΠΑΜ, κ. Πετρίδη, στο Ισραήλ, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως κινήσεις καθησυχασμού από τους Ισραηλινούς, οι οποίες προετοίμασαν το δικό μας έδαφος για την επίσημη εξομάλυνση των δικών τους σχέσεων τους με την Άγκυρα. Φροντίζοντας να τονίσουν προς Αθήνα και Λευκωσία ότι η αποκατάσταση των Τουρκο-Ισραηλινών σχέσεων δεν πρέπει να οδηγήσει σε συμπεράσματα περί παίγνιων μηδενικού αρθροίσματος στην περιοχή μας. Συμπερασματικά, ας θυμηθούμε ότι ενώ εμείς σταθερά κτίζαμε μια πολυεπίπεδη σχέση με θετικό πρόσημο με τη γείτονα χώρα τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα έλαμπε δια της διπλωματικής απουσίας της από τα τεκταινόμενα στην ισραηλινή επικράτεια. Μπαίνοντας κιόλας σε μια απευθείας αντιπάλοτητα με τους Ισραηλινούς, με τη διεκδίκηση του χρίσματος του ‘προστάτη’ του παλαιστινιακού λαού και χρησιμοποιώντας, ταυτόχρονα, παραλληλισμούς περί διεθνής ‘απομονώσεως’ Τουρκοκυπρίων/Παλαιστινίων. 

Σε περίπτωση αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ των δύο χωρών, τι θα σημαίνει αυτό για την Κύπρο και ποια πρέπει να είναι η αντίδραση;

Ομολογουμένως, έχει υπάρξει πληροφόρηση ότι μια τέτοια ιδέα ως πρότζεκτ κοινού συμφέροντος έχει προκύψει και έχει συζητηθεί, αφού προωθείται από συγκεκριμένους επιχειρηματικούς κύκλους. Όμως, είναι πολύ νωρίς για να προχωρήσει μια μακροχρόνια συνεργασία αυτού του είδους μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Εδώ θα επικαλεστώ Ισραηλινούς συνάδελφους, οι οποίοι είναι εμπειρογνώμονες στα ενεργειακά και που επανειλημμένα έχουν τονίσει ότι ένας τέτοιος αγωγός αποτελεί σημαντική δέσμευση, η οποία δεν μπορεί να προκύψει άμεσα όσο οικονομικά επικερδής ή βιώσιμη μπορεί να αποδειχτεί εις βάρος άλλων προτάσεων. Γιατί ακριβώς σε πολιτικό επίπεδο υπάρχει μια έλλειψη ισραηλινής εμπιστοσύνης προς την Τουρκία, υπάρχει έλλειμμα πολιτικού κεφαλαίου το οποίο να μπορεί να εξαργυρωθεί από την Άγκυρα προς αυτή την κατεύθυνση. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι η ΚΔ πρέπει να εφησυχαστεί, ειδικότερα ενώ γίνονται προσπάθειες ένταξης ακόμα και του Λιβάνου (παρά τις σοβαρές δυσκολίες που υπάρχουν) στην ενεργειακή εξίσωση της περιοχής μας. Τα δεδομένα κινούνται γρήγορα, η ΕΕ θέλει να απεγκλωβιστεί το συντομότερο από το Ρωσικό φυσικό αέριο και έχουν γίνει δηλώσεις σε υψηλότατο επίπεδο (βλ. πρόσφατες δηλώσεις της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. φον ντερ Λάιεν) που αναφέρονται στην πιθανή ενεργειακή σημασία της Κύπρου προς αυτή την κατεύθυνση. Οι Ευρωπαίοι, όπως και οι Αμερικανοί (βλ.  δηλώσεις της Υφυπουργού Πολιτικών Υποθέσεων του Αμερικανικού ΥΠΕΞ, κ. Νούλαντ) μιλούν πλέον για LNG και όχι για αγωγούς, αναφερόμενοι σε χαμηλότερο κόστος και πιο σύντομη απόδοση σε βάθος χρόνου. Καλό είναι να είμαστε ανοικτοί σε ό,τι συζητείται σε διεθνές επίπεδο. 

Δεδομένης της ξαφνικής ανακοίνωσης αλλά και της γνωστής συμπεριφοράς της Τουρκίας, πιστεύουμε ότι έχει γίνει «πλήρης αποκατάσταση» των σχέσεων τους; 

Το έδαφος για την ανακοίνωση είχε προλειανθεί εδώ και αρκετό καιρό. Η πολιτική προσπάθεια για αποκατάσταση έγινε σε επίπεδο των δύο προέδρων και όχι μόνο διυπουργικά, με τον συμβολισμό που περικλείει μια τέτοια κίνηση. Υπάρχουν εμπορικά συμφέροντα, υπάρχει ευκαιρία για μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογίας, υπάρχουν τουριστικοί δεσμοί – όλα αυτά τα προϋπάρχοντα αποτελούσαν ένα καλό εφαλτήριο. Η πρόσφατη συνεργασία των τουρκικών αρχών ασφαλείας με τις ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών για την αποτροπή ιρανικών τρομοκρατικών κτυπημάτων εναντίον ισραηλινών πολιτών επί τουρκικού εδάφους ήταν μια άλλη καλή ευκαρία απόδειξης των προθέσεων της Άγκυρας προς το κράτος του Ισραήλ. Οι ενέσεις που χρειάζεται η παραπαίουσα τουρκική οικονομία και η ανάγκη του Έρντογαν να σκοράρει όσους περισσότερους πόντους μπορεί σε μια έντονη προεκλογική περίοδο, πριν τις εκλογές του ερχόμενου Ιουνίου, συνέβαλαν επίσης. Σημαντικό όμως να πούμε το εξής: οι Συμφωνίες του Αβραάμ που επισημοποίησαν την εξομάλυνση των σχέσεων σημαντικού μέρους του Αραβικού κόσμου με το Ισραήλ, παραμερίζοντας το αγκάθι του Παλαιστινιακού, έστειλαν το μήνυμα στην Τουρκία ότι δεν μπορεί να μείνει έξω από την τροχιά συνεργασίας που κτίζεται, με τις ευλογίες των Αμερικανών, στην περιοχή. Όσο το Ισραήλ κινείται σε άξονα συνεργασίας ακόμα και με την ίδια την Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα και άλλες αραβικές μοναρχίες, κτίζοντας ένα άξονα ασφάλειας κυρίως ενάντια στην απειλή της Τεχεράνης, η Τουρκία δύσκολα θα μπορούσε να μείνει απομονωμένη από το μομέντουμ που δημιουργείται στην περιοχή. Η ‘πλήρης αποκατάσταση’ μπορεί να έχει σήμερα νόημα σε διπλωματικό επίπεδο αλλά πιθανόν να γίνουν προσπάθειες  να μετεξελιχθεί σε κάτι περισσότερο ουσιαστικό στο μέλλον. Το δικό μας μέλημα είναι να μην αποκλεισθεί η ΚΔ από τους περιφερειακούς σχεδιασμούς που κτίζονται αυτή τη στιγμή, με δρώντα το Ισραήλ, λόγω της συμμετοχής της Τουρκίας ως ενός περιφερειακού παίκτη που επιθυμεί να συνομιλεί και να συνεργάζεται πλέον με όλους. Πλην της Κύπρου και της Ελλάδος.