Σε ευρεία διαβούλευση για την χάραξη της Εθνικής Στρατηγικής για θέματα ισότητας, η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2024, προχωρα η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου.

Λίγο πριν την διεξαγωγή της διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου μιλά στο AlphaNewsLive, επισημαίνει πως δεν έχει ψευδαισθήσεις και εξηγεί πως «στόχος είναι να επιδράσουμε θετικά στις ζωές όλων μέσω της ενδυνάμωσης των γυναικών». Απαριθμεί επίσης δράσεις που τροχοδρομούνται ώστε να γίνει η ισότητα κανονικότητα.

Μετράτε επτά μήνες στο Γραφείο Επιτρόπου Ισότητας Φύλων. Σε ποιες αλλαγές έχετε προχωρήσει; Πώς αξιολογείτε τους μήνες αυτούς;

Είναι επτά μήνες που πέρασαν πολύ γρήγορα, μέσα από τους οποίους διαφάνηκε ότι υπάρχει μεγάλο πεδίο δράσης για προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς. Με συνέργειες και συνεργασία μπορούμε να πετύχουμε πολλά και να κτίσουμε σε ό,τι έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα έτσι ώστε η ισότητα των φύλων από μακρινός στόχος να γίνει βίωμα όλων των πολιτών. Η προώθηση της ισότητας των φύλων και η θεμελίωση της κουλτούρας ισότητας είναι μια σημαντική οριζόντια προτεραιότητα της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη και του ιδίου προσωπικά. Ως εκ τούτου, ο θεσμός του Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων αναβαθμίζεται.  

Παράλληλα, το Υπουργικό Συμβούλιο έλαβε δυο σημαντικές αποφάσεις. Με την πρώτη απόφαση, εξουσιοδοτείται το Γραφείο της Επιτρόπου Ισότητας Φύλων, σε συνεργασία με όλα τα υπουργεία και υφυπουργεία, να ετοιμάσει, να επιβλέπει και να αξιολογεί την εφαρμογή της νέας Στρατηγικής για την Ισότητα των Φύλων 2024-2026. Στόχος της στρατηγικής είναι η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις πολιτικές και δράσεις όλων των υπουργείων/ υφυπουργείων.  Σε αυτό το πλαίσιο και με στόχο τον καλύτερο συντονισμό,  ορίστηκαν λειτουργοί ισότητας των φύλων σε κάθε Υπουργείο και Υφυπουργείο. Πρόκειται για επαγγελματίες, οι οποίοι και οι οποίες μοιράζονται το ίδιο όραμα και θέλουν να γίνουν μέρος της αλλαγής. Εργαζόμαστε στενά μαζί τους και βρισκόμαστε σε συντονισμό για την ετοιμασία σχετικών έμφυλων δράσεων και πολιτικών στα Υπουργεία/ Υφυπουργεία. Με τα πιο πάνω, μπαίνουν οι θεσμικές βάσεις, τα θεμέλια για να προχωρήσουμε σε συντονισμένες δράσεις που αφορούν τις αρμοδιότητες του Γραφείου μας.

Επειδή δεν μου αρέσει να μιλώ αόριστα και επειδή στη δική μου αντίληψη  η ισότητα των φύλων προϋποθέτει  αισθητές και μετρήσιμες αλλαγές σε όλο το φάσμα της ζωής των πολιτών, θα ήθελα να παραθέσω κάποιες από τις συγκεκριμένες πολιτικές και δράσεις, που ήδη αναλήφθηκαν σε 7 μόνο μήνες:

• Τον μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ σε γυναικεία είδη υγιεινής. Μια πολύ σημαντική εξέλιξη αφού πρόκειται για αναγκαίο προϊόν, και όχι προϊόν πολυτελείας.
• Τις προσπάθειες μας, σε συνεργασία με τον Υπουργό Μεταφορών κ. Βαφεάδη, την Πρόεδρο της Αρχής Αδειών κα. Αμερικάνου, και τις συντεχνίες ΣΕΚ, ΠΕΟ, ΔΕΟΚ, για επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες οδηγοί λεωφορείων.  Αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων μας ήταν να ενεργοποιηθούν 40 γυναίκες οι οποίες επέδειξαν ενδιαφέρον να επιστρέψουν στο επάγγελμα.  
• Τις νέες συνεργασίες με την Κυπριακή Ομοσπονδία Καλαθοσφαίρισης, μέσω της υπογραφής σχετικού μνημονίου που καλύπτει, μεταξύ άλλων, τις εκπαιδεύσεις προπονητών/τριών για θέματα ισότητας στον αθλητισμό.
• Τις δράσεις που άρχισαν σε συνεργασία με το ΚΕΒΕ για προώθηση της ισότητας των φύλων στην εργασία και την εξάλειψη του χάσματος αμοιβών.
• Την επανασύσταση της μονάδας ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στο Υπουργείο Εξωτερικών με Πρέσβειρα για την Ισότητα την κα Κούλα Σοφιανού.

Θέλω επίσης να αναφερθώ και στους διορισμούς του Προέδρου της Δημοκρατίας, οι οποίοι αποδεικνύουν τη σημασία που αποδίδει στην ισότητα των φύλων. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η εκπροσώπηση των γυναικών ανέρχεται στο 46.1% στους πρώτους διορισμούς της Κυβέρνησης ενώ στο Υπουργικό Συμβούλιο (Υπουργοί/ Υφυπουργοί) το ποσοστό φτάνει, για πρώτη φορά, στο 41.17%.

Παράλληλα, μετά από σχετική διαβούλευση με τον Πρόεδρο της Ένωσης Δήμων, 29 δήμοι έχουν ορίσει λειτουργούς ισότητας, κάτι που σημειώνω με μεγάλη ικανοποίηση.  

Με την στήριξη του Γραφείου μας, προχωρούν σε ετήσιο πλάνο δράσης για την ισότητα, με μικρό αριθμό δράσεων οι οποίες ωστόσο είναι  ουσιαστικές. Προβλέπεται, για παράδειγμα, η δημιουργία δωματίου μητρικού θηλασμού, στο οποίο θα διατίθεται ψυγείο για την αποθήκευση του μητρικού γάλακτος, επαρκής φωτισμός σε δημοτικούς χώρους στάθμευσης και σε πάρκα που ανήκουν στις κοινότητες, για ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών και κυρίως των γυναικών ειδικά κατά τις βραδινές ώρες, η δημιουργία χώρων στάθμευσης σε δημοτικά θέατρα για οικογένειες με βρέφη και παιδικά καρότσια όπως επίσης διευκολύνσεις για φροντίδα βρεφών (αλλαγή πάνας) στους χώρους υγιεινής ανδρών.

Έχουν γίνει κάποια βήματα, θεσπίσατε ηλεκτρονική βιβλιοθήκη για θέματα ισότητας φύλων και συμφωνήσατε με το ΚΕΒΕ να προχωρήσετε σε τρεις δράσεις.  Πώς αναμένετε να βοηθήσουν πρακτικά ώστε να φτάσουμε στην ημέρα που δεν θα χρειάζεται να μιλάμε πλέον για ισότητα φύλων;

Είναι πεποίθηση μου ότι μπορούμε να έχουμε πιο ολοκληρωμένη εικόνα της ταυτότητας μας, όταν γνωρίζουμε καλά την ιστορία της χώρας μας. Παρατηρώ, χρόνια τώρα, ότι η ιστορία μας έχει διαμορφωθεί μέσα από τα μάτια των αντρών. Αυτό οφείλεται προφανώς στη θέση που ιστορικά κατείχαν οι  γυναίκες και οι άντρες στην κοινωνία μας και στο γεγονός ότι πρόσβαση στα κοινά είχαν κυρίως οι άντρες. Έχουν γίνει πολλές μελέτες και έρευνες, έχουμε μαρτυρίες γυναικών, γνωρίζουμε για το γυναικείο κίνημα μέσα από αφηγήσεις, οι οποίες ενώ είναι καταγεγραμμένες έχουν μείνει στην «αορατότητα». Με την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, στόχος είναι το υλικό να βρίσκεται συγκεντρωμένο σε μια πλατφόρμα στην οποία θα υπάρχει εύκολη πρόσβαση των ενδιαφερομένων. Μέσα από αυτή την προσπάθεια θα στηρίξουμε και την Υπουργό Παιδείας, Νεολαίας και Αθλητισμού, κα Μιχαηλίδου, στο νέο της εγχείρημα για εκσυγχρονισμό των βιβλίων της ιστορίας, ώστε τα παιδιά μας να γνωρίζουν και για τη συμβολή των γυναικών της Κύπρου διαχρονικά.

Όλα τα πιο πάνω  συμβάλουν στο να γίνει η ισότητα κανονικότητα. Δεν έχω ψευδαισθήσεις ότι τα επόμενα χρόνια θα εξαλείψουμε τις ανισότητες, οι οποίες, θέλω να τονίσω, νομικά έχουν σχεδόν στο σύνολο τους εκλείψει.  όμως, μπορούμε να επιταχύνουμε την προώθηση της ισότητας των φύλων και την εμπέδωση της σχετικής κουλτούρας μέσα από ολιστικές, οριζόντιες δράσεις, οι οποίες, επαναλαμβάνω, είναι πρακτικές και αποσκοπούν σε ουσιαστική βελτίωση της ζωής των πολιτών και της κοινωνίας μας

Διοργανώνετε ευρεία διαβούλευση για τη διαμόρφωση της νέας εθνικής στρατηγικής για την ισότητα των φύλων.  Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Πώς θα αξιοποιήσετε τα συμπεράσματα και πότε να αναμένουμε την εφαρμογή της νέας εθνικής στρατηγικής;

Επαγγελματικά έχω υπάρξει ενεργό μέλος και μέρος της κοινωνίας των πολιτών. Γνωρίζω τη σημασία της συμμετοχικότητας και των δημοκρατικών διαδικασιών. Εξίσου σημαντικό είναι να δίδεται χώρος και φωνή σε ομάδες της κοινωνίας όταν λαμβάνονται αποφάσεις που τις αφορούν. Έχοντας αυτό ως βασική μου αρχή και στη βάση της υπουργικής απόφασης που εξουσιοδοτεί το Γραφείο Επιτρόπου να ετοιμάσει τη νέα στρατηγική σε συνεργασία με τα υπουργεία / υφυπουργεία, στο πλαίσιο και των διεθνών και ευρωπαϊκών υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι ιδέες και εισηγήσεις των συνεργατών/ιδων, εμπειρογνωμόνων και επηρεαζόμενων. Με τους λειτουργούς ισότητας έχουμε ήδη ετοιμάσει το πλαίσιο και τις κατευθυντήριες γραμμές και ακολουθεί η διαβούλευση, στις 26 του μήνα, για καταγραφή των απόψεων και εισηγήσεων της κοινωνίας των πολιτών. Στο πλαίσιο πάντοτε της δημοσιονομικής πειθαρχίας, στόχος είναι να δημιουργηθεί μια στρατηγική σε βάθος τριετίας (μέχρι σήμερα ήταν 5ετής), που μπορεί να αναθεωρείται και η οποία θα περιλαμβάνει λίγες αλλά στοχευμένες δράσεις. Στόχος είναι να επιδράσουμε  θετικά στις ζωές όλων μέσω της ενδυνάμωσης των γυναικών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από συνεργασία και συνέργειες όλων των εμπλεκομένων. Η στρατηγική θα είναι ένα έγγραφο αποτελέσματος της συνεργασίας κράτους με την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών. Η εφαρμογή της νέας στρατηγικής, στη βάση και των υποχρεώσεων μας αρχίζει την 1.1.24.   

Πού βρισκόμαστε σε θέματα ισότητας φύλων στην Κύπρο; Δηλαδή αν έπρεπε να προβάλουμε μια ακτινογραφία της κατάστασης, πώς θα έμοιαζε; Πού υστερούμε;

Υστερούμε σε μεγάλο βαθμό σε αρκετούς τομείς, δυστυχώς. Η ΕΕ μας κατατάσσει στην 22η θέση μεταξύ των 27 κρατών μελών. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων (EIGE), υστερούμε στην εκπροσώπηση των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένης της Βουλής των Αντιπροσώπων, των Δ.Σ. ημικρατικών και άλλων οργανισμών αλλά και των ΜΜΕ. Παράλληλα, σύμφωνα με τα δεδομένα του Ινστιτούτου, υστερούμε επίσης στον ελεύθερο χρόνο που διαθέτουν οι γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες. Συγκεκριμένα, 50% των γυναικών φροντίζουν τα παιδιά ή εγγόνια τους καθώς και ηλικιωμένους ή άτομα με αναπηρία, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άντρες είναι 34%. Το 81% των γυναικών μαγειρεύουν ή κάνουν τις δουλειές του σπιτιού καθημερινά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άντρες είναι 27%. Στη χώρα μας, περισσότερες γυναίκες αποφοιτούν από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, άρα σίγουρα υπάρχουν πολλές άξιες γυναίκες ανάμεσα μας. Παρόλα αυτά,  περισσότερες εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης και για τις περισσότερες δεν υπάρχουν προοπτικές ανέλιξης.

Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι όταν μιλούμε για ισότητα των φύλων δεν πρόκειται για διαγωνισμό μεταξύ γυναικών και ανδρών. Δεν θέλουμε ούτε άντρες ούτε γυναίκες να ζουν στο όριο της φτώχειας. Πρόκειται για την μη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, γυναικών και αντρών. Πρόκειται  επίσης, για την  μη ισότιμη κατανομή στην οικονομία της φροντίδας, δηλαδή των ευθυνών στο σπίτι και της φροντίδας των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρίες. Είναι γι’ αυτό το λόγο που η χώρα μας κατατάσσεται χαμηλά στον δείκτη του ελεύθερου χρόνου, γεγονός όχι άσχετο με τη χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Υπάρχουν οι γυναίκες που επιθυμούν και επιλέγουν καριέρα, αλλά λόγω στερεοτύπων και απουσία φιλικού περιβάλλοντος προς τις γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση σε ηγετικές θέσεις. Η συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι τόσο αναγκαία όσο και η συμμετοχή των αντρών στην οικονομία της φροντίδας.

Ένα δείγμα της προσπάθειας μας να αλλάξουν τα δεδομένα αυτά είναι η εκδήλωση που οργανώσαμε τον περασμένο Ιούνιο, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών, με τη συμμετοχή γυναικών διπλωματών και φοιτητριών από όλα τα κυπριακά Πανεπιστήμια, με αφορμή την διεθνή μέρα «Γυναίκες στη Διπλωματία». Η εκδήλωση ήταν στην ουσία μια ανοιχτή συζήτηση για τις ευκαιρίες αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν γυναίκες που θέλουν να ακολουθήσουν διπλωματική καριέρα κυρίως στην εξισορρόπηση των επαγγελματικών και των οικογενειακών τους υποχρεώσεων.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα του Γραφείου σας; Τι να περιμένουμε;

Σκοπός είναι να συμβάλουμε στη θεμελίωση της κουλτούρας της ισότητας των φύλων. Να δημιουργήσουμε ένα «έμφυλο» περιβάλλον και να καταρρίψουμε κάθε βαθιά ριζωμένη προκατάληψη και στερεότυπα με στόχο την αξιοποίηση των γυναικών και των αντρών σε μια πιο υγιή κοινωνία. Πέραν της στρατηγικής, το Γραφείο ετοιμάζει πολλές δράσεις, όπως, για παράδειγμα, διαδικτυακή εκστρατεία σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, το Υφυπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας και το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών με τίτλο «Ιστορίες γυναικών: The steam edition», που στόχο έχει τη δημιουργία προτύπων γυναικών στα επαγγέλματα STEAM (science, technology, engineering, arts, mathematics), τα οποία μέχρι σήμερα θεωρούνται ένας ανδροκρατούμενος χώρος. Προγραμματίζονται επίσης δράσεις με τον Επίτροπο Επικοινωνιών που αφορούν τις γυναίκες και Κυβερνοασφάλεια όπως επίσης και σε συνεργασία με την Επίτροπο Περιβάλλοντος και το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, εκπαιδεύσεις γυναικών της υπαίθρου σε τεχνολογικές δεξιότητες. Άλλα παραδείγματα αφορούν και στη συνεργασία  με το Υφυπουργείο Ναυτιλίας για την χαρτογράφηση της έλλειψης γυναικών στα «γαλάζια» επαγγέλματα (επαγγέλματα σχετικά με την Ναυτιλία) ενώ παράλληλες δράσεις θα αναληφθούν και με το Υπουργείο Παιδείας με επίκεντρο τον επαγγελματικό προσανατολισμό κοριτσιών και αγοριών μακριά από προκαταλήψεις και στερεότυπα.