Το Υπουργείο Εσωτερικών είναι ανοικτό να εξετάσει το ενδεχόμενο οι εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες εκλογείς να ψηφίζουν, τόσο με βάση τον τόπο εκτοπισμού τους, όσο και με βάση τον τόπο διαμονής τους στις τοπικές εκλογές, δήλωσε τη Δευτέρα ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου, ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σημειώνοντας ωστόσο ότι μια τέτοια συζήτηση θα πρέπει να γίνει μετά τις επόμενες εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

Θέμα συζήτησης στη σημερινή συνεδρία της επιτροπής ήταν η απουσία νομικής κατοχύρωσης του δικαιώματος ψήφου των εκ μητρογονίας προσφύγων στην επαρχία καταγωγής τους και κατά πόσο αυτή συνιστά διάκριση στη βάση του φύλου έναντι των εκ πατρογονίας προσφύγων.

Στην παρέμβασή του κατά τη διάρκεια της συζήτησης ο κ. Ιωάννου είπε πως στόχος της υφιστάμενης διευθέτησης δεν ήταν η δημιουργία διάκρισης στη βάση του φύλου, αλλά η ισάριθμη κατανομή των εκτοπισμένων εκλογέων μεταξύ ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών, με στόχο τη διατήρηση των ισορροπιών στον εκλογικό χάρτη και την προστασία των κατεχόμενων περιοχών από το ενδεχόμενο πολιτικού μαρασμού σε βάθος χρόνου.

Για το ζήτημα να δοθεί η δυνατότητα στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες να εγγραφούν στον εκλογικό κατάλογο του τόπου εκτοπισμού της μητέρας τους, κατ΄ αναλογία με τους εκ πατρογονίας πρόσφυγες, ο Υπουργός είπε πως με τα τωρινά δεδομένα, αν για τους εκ μητρογονίας που είναι ήδη εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο γινόταν αναπροσαρμογή βάσει του τόπου εκτοπισμού της μητέρας τους, θα υπήρχε άμεση επίπτωση στον αριθμό των βουλευτικών εδρών των εκλογικών περιφερειών, συγκεκριμένα απώλεια από μιας έδρας από Λευκωσία, Λάρνακα και Πάφο προς όφελος δύο εδρών της Αμμοχώστου και μιας έδρας της Κερύνειας.

Προσέθεσε πως πέραν των πιο πάνω άμεσων επιπτώσεων στην κατανομή των βουλευτικών εδρών, σε βάθος χρόνου και λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα που ισχύουν και την υφιστάμενη τάση σε σχέση με τις εγγραφές νέων ψηφοφόρων και τη διαγραφή αποθανόντων, σε είκοσι περίπου χρόνια η μεγάλη πλειοψηφία των εκλογέων, αν όχι όλοι, θα θεωρούνται εκτοπισθέντες, με αποτέλεσμα την απώλεια εδρών από τις ελεύθερες επαρχίες, σε βαθμό που η κατανομή των βουλευτικών εδρών να μην είναι αντιπροσωπευτική του εκλογικού σώματος.

Αναφορικά με το ενδεχόμενο να δοθεί στους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες το δικαίωμα επιλογής της εγγραφής τους στον εκλογικό κατάλογο, είτε στη βάση της διαμονής τους, είτε του τόπου εκτοπισμού της μητέρας τους, ο Υπουργός ανέφερε πως σε μια τέτοια περίπτωση ανάλογο δικαίωμα θα πρέπει να δοθεί και στους εκ πατρογονίας εκτοπισθέντες, προς αποφυγή δημιουργίας διάκρισης, στην προσπάθεια διόρθωσης της υφιστάμενης κατάστασης.

Συμπλήρωσε πως μια τέτοια εξέλιξη θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες στην κατανομή των βουλευτικών εδρών, αφού άμεσα 119.248 εγγεγραμμένοι εκλογείς θα είχαν το δικαίωμα αλλαγής εκλογικής περιφέρειας, αριθμός που σε βάθος χρόνου θα γίνει ακόμη μεγαλύτερος, ενώ θα δημιουργήσει και τεράστιες ανακατατάξεις, μη αποκλειομένης και της μείωσης των εδρών των υπό κατοχή επαρχιών, στην περίπτωση που η πλειοψηφία προτιμούσε την εγγραφή της βάση του τόπου διαμονής της.

Ωστόσο, αναγνωρίζοντας την ανάγκη των εκ μητρογονίας εκτοπισμένων να διατηρήσουν τους δεσμούς τους με τα κατεχόμενα χωρία και πόλεις τους, ο κ. Ιωάννου είπε ότι το Υπουργείο Εσωτερικών θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο οι εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες εκλογείς, σε περίπτωση που το επιθυμούν, να ψηφίζουν, τόσο με βάση τον τόπο εκτοπισμού τους, όσο και με βάση τον τόπο διαμονής τους στις τοπικές εκλογές, κατ΄ αντιστοιχία με τους εκ πατρογονίας, καθώς η απόδοση των ίδιων εκλογικών δικαιωμάτων και στους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες είναι θεμιτή για σκοπούς ισονομίας, ενώ παράλληλα αυτό δεν θα είχε οποιεσδήποτε συνέπειες μεταξύ ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών.

Σημείωσε εντούτοις  ότι η όποια συζήτηση για την πιο πάνω αλλαγή θα πρέπει να διεξαχθεί μετά τις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές και να αφορά επόμενες εκλογικές διαδικασίες.

Στις τοποθετήσεις τους κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η Βουλευτή του Κινήματος Οικολόγων Αλεξάνδρα Ατταλίδου ανέφερε ότι το ζήτημα θα πρέπει να εξεταστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν κατανοητές οι συνέπειές του σε βάθος χρόνου, ενώ ο μεμονωμένος σοσιαλιστής Βουλευτής Κωστής Ευσταθίου είπε πως θα πρέπει να ξεπεραστούν οι τυπικότητες αλλά και οι όποιες καχυποψίες και να δοθεί στους πολίτες το δικαίωμα να ψηφίσουν εκεί όπου επιθυμούν, ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται αλλαγή εδρών.

Απαντώντας στους Βουλευτές, ο κ. Ιωάννου είπε πως προτιμά να γίνει πρώτα διαβούλευση με τα κόμματα, προσθέτοντας πως αν διαφανεί πως υπάρχει έδαφος πλειοψηφίας στη Βουλή θα κατατεθεί πρόταση νόμου.

Στις δηλώσεις της μετά το τέλος της συνεδρίας, η Πρόεδρος της επιτροπής, Βουλευτής ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου είπε ότι υπάρχει διάκριση μεταξύ των φύλων ως προς το ζήτημα της ψήφου των εκ μητρογονίας προσφύγων, θέση που συμμερίζεται και η Επίτροπος Διοικήσεως καθώς παραβιάζεται η αρχή της ισότητας.

Σημείωσε επίσης την τοποθέτηση της Νομικής Υπηρεσίας, η οποία, όπως ανέφερε, υπενθύμισε τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου ζητήματος, ενώ αναφέρθηκε και στην τοποθέτηση του Υπουργού Εσωτερικών, σύμφωνα με την οποία είναι πολύ πιθανό στις μεθεπόμενες εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης να υπάρξει το ενδεχόμενο ψήφου για τους εκ μητρογονίας πρόσφυγες τόσο στον τόπο διαμονής τους, όσον και στον τόπο καταγωγής τους. Προσέθεσε επίσης πως λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος, ο κ. Ιωάννου κατέστησε σαφές ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει στις επόμενες εκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν το 2024.

Συμπλήρωσε ότι σχετικά με την ευρύτερη εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου, δηλαδή στις βουλευτικές εκλογές, η θέση του Υπουργού Εσωτερικών ήταν διαφορετική από τη θέση που εκφράστηκε από τους Βουλευτές του Δημοκρατικού Συναγερμού, ενώ σημείωσε ότι κανένας από τους παρευρισκομένους δεν μπόρεσε να προβεί σε μια ουσιαστική τοποθέτηση γιατί είναι ένα ζήτημα το οποίο μόνο τα δικαστήρια θα μπορέσουν να μελετήσουν σε όλο το φάσμα, με όλα τα προβλήματα που προκύπτουν λόγω και του εθνικού ζητήματος, παρότι, όπως είπε, είναι εμφανές ότι σήμερα παραβιάζεται η αρχή της ισότητας.

Η εισηγήτρια του θέματος και Βουλευτής του Δημοκρατικού Συναγερμού Ρίτα Σούπερμαν ανέφερε στις δικές της δηλώσεις πως το 2013 αναγνωρίστηκε το δικαίωμα των εκ μητρογονίας εκτοπισθέντων στις παροχές αλλά όχι στο εκλέγειν και το εκλέγεσθαι για τις κατεχόμενες επαρχίες, το οποίο αποτελεί ύψιστη αναγνώριση της πολιτείας στην ισότητα και συμμετοχή στα κοινά ατόμων από το σύνολο της κοινωνίας.

Προσέθεσε πως οι εκ πατρογονίας εκτοπισθέντες ορίστηκαν από την πολιτεία ως οι θεματοφύλακες της διατήρησης του δεσμού των εκτοπισθέντων με τις κατεχόμενες περιοχές, συμπληρώνοντας πως η αρχή της ισότητας προφανώς παραβιάζεται.

«Με βάση τις πρόσφατες εξελίξεις στο Κυπριακό και πέραν της διάκρισης, οφείλουμε ως κράτος περισσότερο σήμερα παρά ποτέ να διατηρούμε και το εθνικό μας ζήτημα ως θέμα ύψιστης προτεραιότητας χωρίς να το υποβιβάζουμε και να το υποσκάπτουμε με ενέργειες που έχουν στόχο την εξυπηρέτηση πολιτικών ή άλλων συμφερόντων», τόνισε η κ. Σούπερμαν, προσθέτοντας ότι η επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειες επίλυσης του θέματος ούτως ώστε οι εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες να αποκτήσουν φωνή και να απολαύσουν και αυτοί το δικαίωμα του εκλέγειν στις επαρχίες καταγωγής τους.

«Τρόποι υπάρχουν πολλοί, αρκεί να τους ψάξουμε. Να μελετήσουμε, να κάνουμε δηλαδή μια σοβαρή δουλειά και να δώσουμε εκείνη τη λύση που θα εξυπηρετήσει το καλό όλων», κατέληξε η Βουλευτής του ΔΗΣΥ.

Σε ερώτηση για ενδεχόμενη αλλαγή της σύνθεσης των επαρχιών, η οποία καθιστά δυσκολότερο το ζήτημα, η κ. Σούπερμαν είπε πως υπάρχουν πολλές επιλογές, με τον Υπουργό Εσωτερικών να προτείνει τη δυνατότητα οι εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες να ψηφίζουν στις τοπικές εκλογές, προσθέτοντας πως θα μπορούσε να εξεταστεί και το θέμα της επιλογής.

Συμπλήρωσε πως σε περίπτωση παραχώρησης του δικαιώματος επιλογής στους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες θα πρέπει αυτό να δοθεί αντίστοιχα και στους εκ πατρογονίας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί κίνδυνος να μειωθεί το εκλογικό σώμα για τις κατεχόμενες επαρχίες, κάτι που δεν είναι επιθυμητό.

«Πρώτιστό μας μέλημα θα πρέπει να είναι το εθνικό μας θέμα. Οι εκ πατρογονίας εκτοπισθέντες με βάση τον νόμο αναγνωρίζονται ως οι θεματοφύλακες των δεσμών και της διατήρησης του εκλογικού σώματος ως έχει, επομένως δεν θα παραβιαστεί οποιοδήποτε δικαίωμά τους αφού ο νόμος ήδη τους συμπεριλαμβάνει», υπογράμμισε η κ. Σούπερμαν, προσθέτοντας ότι δεν θεωρεί ότι θα υπάρξει κάποιο πρόβλημα αν και εφόσον διαταράσσεται η ισορροπία των εκλογικών εδρών των κομμάτων, άρα είναι δυνατή η συζήτηση του δικαιώματος της επιλογής για τους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες.

«Προσωπικά πιστεύω ότι θα πρέπει να γίνει υποχρεωτικό, λαμβάνοντας υπόψη το πού βρίσκεται σήμερα το εθνικό μας θέμα, αν λάβουμε υπόψη ότι στα κατεχόμενα έχουμε σήμερα 450.000 διαμένοντες και οι πρόσφυγές μας δεν είναι ούτε οι μισοί. Ίσως και να χρειάζεται να αυξήσουμε τον αριθμό των εκτοπισμένων και όχι με έποικους ή με κάτι άλλο αλλά με ανθρώπους που το δικαιούνται. Θεωρώ ότι λύση μπορεί να βρεθεί», κατέληξε.

Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ Χρίστος Σενέκης είπε από την πλευρά του ότι κατά τη συζήτηση αναδείχθηκε ο προβληματισμός για το αν θα παραχωρηθεί το δικαίωμα επιλογής εκλογικής περιφέρειας στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες, ενώ ανάλογο δικαίωμα επιλογής θα πρέπει να δοθεί και στους εκ πατρογονίας πρόσφυγες.

«Το ΔΗΚΟ χαιρετίζει την εξαγγελία του Υπουργού Εσωτερικών να ανοίξει κύκλο διαβούλευσης με το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων για να συζητήσει το ενδεχόμενο παραχώρησης του δικαιώματος εγγραφής των εκ μητρογονίας προσφύγων στους εκλογικούς καταλόγους των κατεχόμενων δήμων και κοινοτήτων των πλαίσιο των εκλογών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», είπε.

Εξέφρασε επίσης την ελπίδα ότι θα υπάρξει θετική ανταπόκριση από την πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων ώστε να θεσμοθετηθεί το συγκεκριμένο δικαίωμα στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες, το οποίο θα ενισχύσει τον δεσμό των δεύτερης και τρίτης γενιάς προσφύγων με την κατεχόμενη γη.