Προοπτικές θεμελίωσης σταθερών διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Άγκυρας και Δύσης δημιούργησαν τα όσα εκτιλύχθηκαν στο Βίλνιους της Λιθουανίας. Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ χαρακτηρίστηκε από έντονο παρασκήνιο και ζυμώσεις, με τον Τούρκο Πρόεδρο, έπειτα από μια μακρά περίοδο άκαμπτης στάσης, να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το «ναι» για ένταξη της Σουηδίας στην Ατλαντική Συμμαχία και η επανεκκίνηση των ευρωτουρκικών επαφών ανακατεύουν τη γεωπολιτική τράπουλα, διαμορφώνοντας νέες ισορροπίες. 

Μιλώντας στο AlphaNews.live ο Διεθνολόγος και Στρατηγικός Αναλυτής, Αλέξανδρος Δρίβας, αναλύει τα όσα προηγήθηκαν της στροφής Ερντογάν, εξηγεί γιατί ο Τούρκος Πρόεδρος δεν αποκόμισε κάτι χειροπιαστό από τη Σύνοδο Κορυφής και απαντά στο κατά πόσο μπορούμε να αναμένουμε ουσιαστικές εξελίξεις στο Κυπριακό. 

Το «ναι» του Ρ.Τ. Ερντογάν στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ χαρακτηρίστηκε από πολλούς σημείο καμπής για τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Πώς διαμορφώνονται μετά από αυτή την εξέλιξη;

Ο Ερντογάν υπολόγισε μετά τις 25 Ιουνίου και την απόπειρα πραξικοπήματος στη Ρωσία, ότι η Μόσχα δε θα είναι για πολύ καιρό η ίδια, και ότι βρίσκεται σε αποδρομή για να επενδύσει μακροπρόθεσμα σε αυτήν, επομένως άρχισε να ρέπει προς τη Δύση. Το ΝΑΤΟ έμοιαζε πράγματι εγκεφαλικά νεκρό μέχρι το ξέσπασμα του ρωσοουκρανικού πολέμου. Αν και όταν κυρώσει η Εθνοσυνέλευση στην Τουρκία το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας, το ΝΑΤΟ θα έχει πλέον στρατηγικό βάθος στα βόρειοδυτικά σύνορα με τη Ρωσία, κάτι που σημαίνει οτι οι σκανδιναβικές χώρες συμπληρώνουν το παζλ από την Ισλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Μάγχη, μέχρι την Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες. Από τη Γιουτλάνδη της Δανίας, μέχρι την Πολωνία και το νησί Γκότλαντ της Σουηδίας (πολύ κρίσιμο, θα λέγαμε οτι είναι η «Κύπρος» της περιοχής) και τελικά τη Φινλανδία και τις Βαλτικές, περικυκλώνεται το Καλίνινγκραντ που ανήκει στη Ρωσία, ενώ η Βόρεια Θάλασσα γίνεται ναοτϊκή λίμνη. Η σύνδεση Βαλτικής με Βόρεια Θάλασσα και τελικά μέσω Πολωνίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Ελλάδας και Τουρκίας με τη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο, καθιστά το ΝΑΤΟ όχι μόνο αναγεννημένο, αλλά και ενισχυμένο. Η Σουηδία είναι μια χώρα με σημαντική αμυντική βιομηχανία επίσης. Θα μπορούσαμε να πούμε πως πλέον το ΝΑΤΟ έχει δυνατότητες προβολής ισχύος και στο Βόρειο Πόλο. 

Η θέση του Τούρκου Προέδρου μετεστράφη -επικοινωνιακά τουλάχιστον- σε διάστημα μιας ημέρας. Τι μεσολάβησε; 

Οι ΗΠΑ του διεμήνυσαν ότι οι εκβιασμοί έχουν χαλάσει πολύ την εικόνα της Τουρκίας και οτι πολλά κέντρα ισχύος στη Δύση τη θεωρούν Δούρειο Ίππο της Ρωσίας. Ο Ερντογάν προειδοποιήθηκε ότι αν δεν πει «ναι» στην ένταξη της Σουηδίας, θα απομονωθεί από όλους και ότι θα υποστεί και δευτερογενείς κυρώσεις, λόγω του ότι δεν έχει υιοθετήσει τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Μέσα από την Τουρκία, «σπάνε» πολλές δυτικές κυρώσεις (μικροτσιπ, τεχνολογία, κτλ). Είναι επίσης γνωστό, ότι προειδοποιήθηκε ότι οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία θα περνούν μέσα από την Ελλάδα.

Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ έκαναν αυτό που θα έπρεπε να έχουν κάνει καιρό, ωστόσο, τόσο η αδύναμη οικονομία της Τουρκίας, που έχει μεγάλη ανάγκη τα δυτικά κεφάλαια, όσο και η ρωσική αποδρομή, δεν μπορούσαν να καταστήσουν αυτή τη φορά αξιόπιστο το τουρκικό bluffing game, ότι αν δεχθεί πίεση, θα πάει πιο κοντά στη Ρωσία. Η Τουρκία πάει πάντα με αυτόν που θεωρεί νικητή. 

Έφυγε κερδισμένος και από θέση ισχύος ο Ρ.Τ. Ερντογάν από το Βίλνιους;

Μόνο στην Ελλάδα και στην Κύπρο διατυπώνεται η άποψη οτι κέρδισε ο Ερντογάν και αυτό γιατί εξασφάλισε ένα υποθετικό «ναι» στα F-16, αν και εφόσον κυρωθεί το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας. Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν κέρδισε μόνο χρόνο, ώστε να εξηγήσει στο εσωτερικό του πού οφείλεται η γενική του στροφή στη Δύση, την οποία λίγες μέρες πριν κατηγορούσε.  Δεν πήρε κάτι χειροπιαστό η Τουρκία, πέραν από υποσχέσεις τις οποίες ήδη ο διεθνής Τύπος τις θεωρεί ουτοπικές και ανεφάρμοστες, όπως το ξαφνικό και τεχνικά μη συμβατό αίτημά της για ένταξη στην Ε.Ε. (το ζήτησε σε νατοϊκή σύνοδο). Τόσο η ενταξιακή της πορεία που ξεκίνησε το 2005 και δεν σημείωσε πρόοδο μέχρι το 2018 όπου και πάγωσε, όσο και η θέλησή της για τη βίζα και την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, περνούν από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Επιστρέφοντας στο θέμα των F-16, η Τουρκία θα πρέπει να αποδεχτεί κάποιους όρους που θα στηρίζονται στη νατοϊκή αλληλεγγύη, όροι που προέρχονται από τον Μπομπ Μενέντεζ, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και την Κύπρο, παρά το γεγονός οτι δεν είναι στο ΝΑΤΟ, ως «σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή». Οι όροι αυτοί προβλέπουν πάγωμα ή ακύρωση της παραγγελίας (το πρώτο είναι πιο ρεαλιστικό) σε περίπτωση που η Τουρκία κάνει παραβιάσεις, υπερπτήσεις και επιθετικές ενέργειες εναντίον Ελλάδας και Κύπρου (αφορά ωστόσο και τους Κούρδους και την Αρμενία). Με άλλα λόγια, και αυτό περνά από την Ελλάδα και την Κύπρο και νομίζω ότι θα έχουμε και άλλα επεισόδια στο «σήριαλ» της Τουρκίας και των F-16, καθώς θεωρώ ιδιαίτερα δύσκολο ο Τούρκος πρόεδρος να δεχτεί τέτοιους όρους.

Επιπρόσθετα, στις όποιες ζημιές πρέπει να συνυπολογίσουμε και το ράγισμα στις ειδικές σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας. Ήδη φέρεται ο Πούτιν να έχει ακυρώσει προγραμματισμένη συνάντηση με τον Ερντογάν λόγω του «ναι» στη Σουηδία. Αυτό σημαίνει ότι εδώ και καιρό η Τουρκία έχτιζε το αδιέξοδό της. Η Ρωσία έχει τη δυνατότητα να του επιβάλλει άλλου είδους κυρώσεις, λόγω της ενεργειακής εξάρτησης που έχει η Τουρκία από τη Μόσχα. Επομένως, θα πρέπει να συνεχίσει να βαδίζει σε μια ισορροπία τρόμου ο Ερντογάν, ίσως και γι’ αυτό να είπε σε αποστροφή του ότι από τον προσεχή Οκτώβρη θα κυρωθεί το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας. 

Παράλληλα, παρακολουθήσαμε και ένα νέο άνοιγμα προς τη Δύση και τις Βρυξέλλες. Τι δυναμική δημιουργεί μια τέτοια εξέλιξη για το ξεπάγωμα του Κυπριακού;

Πράγματι, για να μπει η Τουρκία ως πλήρες μέλος στην Ε.Ε. θα πρέπει να αναγνωρίσει την Κύπρο, όπως και η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, προϋποθέτει ότι θα πρέπει να αποδεχτεί την Κύπρο όπως αυτή νόμιμα εισήλθε στην Ε.Ε., ως ένα κράτος με μια σημαία και με προσωρινά παρανόμως κατεχόμενα εδάφη.

Το άνοιγμα του Ερντογάν προς την Ε.Ε. είναι άνοιγμα ανάγκης που αφορά, τόσο την ανοικοδόμηση μέρους της ανατολικής Τουρκίας λόγω σεισμών, της καθίζησης της λίρας και της θέλησης της Τουρκίας να γίνει μια «τοπική Κίνα», που θα παράγει φθηνά προϊόντα που θα αγοράζει η Ε.Ε.. Το να γίνει πλήρες μέλος η Τουρκία, θεωρείται μάλλον απίθανο, τόσο από αξιωματούχους στην Ε.Ε., όσο και από πολλούς αναλυτές και έγκυρες ιστοσελίδες στο εξωτερικό. Στη μαύρη επέτειο της εισβολής του Αττίλα, ο Ερντογάν αν προκαλέσει, μεταξύ άλλων, και με δύο κράτη, τότε σημαίνει ότι δεν φεύγει από τη γραμμή των δύο κρατών και το ξεπάγωμα δεν φαίνεται εύκολο. Αν όμως αυτό γίνει, η Κύπρος έχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να δαμάσει την τουρκική επιθετικότητα με τη θέληση της Τουρκίας να προσεγγίσει την Ε.Ε. λόγω της αναβάθμισης της Τελωνιακής Ένωσης αλλά και την κατάργηση της βίζας για Τούρκους Πολίτες.

Η δήλωση του Σαρλ Μισέλ, ήταν ένα από τα «ανταλλάγματα» που πήρε ο Ερντογάν, προκειμένου να τον διευκολύνουν οι δυτικοί και να ακουστεί ως νικητής στο ακροατήριό του. Το άλλο αντάλλαγμα που πήρε ήταν η συνάντηση με τον Μπάϊντεν, τον οποίον τα τελευταία τρία χρόνια για να τον δει, δημιουργεί κάποια εκβιαστικά διλήμματα. Ίσως να πάρει και την πολυπόθητη επίσκεψη στο Λευκό Οίκο, αν και εφόσον κυρωθεί η είσοδος της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Η Κύπρος λόγω της πολύ καλής σκέψης του Νίκου Χριστοδουλίδη για πιο ενεργό ρόλο της Ε.Ε. στο Κυπριακό, μπορεί να γίνει «κριτής» της Τουρκίας και να οδηγήσει την Άγκυρα σε ένα πρώτης τάξεως τεστ, για το αν τελικά μπορεί ο Ερντογάν να επαναφέρει την Τουρκία στο δρόμο του 2005, όπου φαινόταν οτι ενδιαφερόταν να εξευρωπαϊσει την Τουρκία. Με τα σημερινά δεδομένα όμως, καλό είναι να μην τρέφουμε αυταπάτες για την Τουρκία, η οποία θέλει πολύ χρόνο να αλλάξει και πάλι, μόνο σε περίπτωση που το επιθυμεί ο Ερντογάν. 

Ποια βήματα θα πρέπει να κάνει η Λευκωσία ενόψει και της Νέας Υόρκης τον Σεπτέμβριο;

Τον καλύτερο δυνατό συντονισμό με την Ελλάδα και με τις Βρυξέλλες, ώστε να καταφέρει από τώρα η Κύπρος να δημιουργήσει έναν οδικό χάρτη για την Τουρκία που να περνά μέσα από το Κοινοτικό Δίκαιο. Θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε αν ο Ερντογάν προκαλέσει στα κατεχόμενα και αν επιμείνει στην απαράδεκτη λύση των δύο κρατών. Επίσης (το πιο σημαντικό) είναι η Κύπρος να σχεδιάσει τον οδικό χάρτη των σχέσεών της με την Τουρκία «ανταλλάζοντας» την στήριξη της Τουρκίας στην Ε.Ε με τη στήριξη της Τουρκίας να μπει στο ΝΑΤΟ. Είναι βέβαια προφανές, οτι η Κύπρος είναι στρατηγικό asset για το ΝΑΤΟ και χωρίς να είναι μέλος του, και αυτό σημαίνει ότι δεν είναι «συντεταγμένες», αλλά κυρίαρχο κράτος με διεθνή νομική προσωπικότητα που η Τουρκία οφείλει να αναγνωρίσει. Η Γαλλία είναι η χώρα «κλειδί» για την Κύπρο -μαζί με την Ελλάδα πάντα- για όλα τα παραπάνω.