Το κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών στην Κύπρο και έναντι των Ηνωμένων Εθνών έχει επιδεινωθεί, αναφέρει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην έκθεσή του για την αποστολή των καλών του υπηρεσιών στην Κύπρο από τις 15 Ιουνίου 2022 έως τις 12 Δεκεμβρίου 2022. Η έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για τις Καλές του Υπηρεσίες στην Κύπρο, κυκλοφόρησε χθες, 13 Ιανουαρίου, ως επίσημο έγγραφο του Συμβουλίου Ασφαλείας, με αριθμό S/2023/6.

«Ελλείψει εποικοδομητικών ή εναρμονισμένων μηνυμάτων από τους δύο ηγέτες που θα μπορούσαν να έχουν απήχηση και στις δύο κοινότητες, το κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών και έναντι των Ηνωμένων Εθνών έχει επιδεινωθεί», σημειώνει ο κ. Γκουτέρες στην έκθεση που αναφέρεται στις δραστηριότητες υπό την ηγεσία του Αναπληρωτή Ειδικού Συμβούλου για την Κύπρο, Κόλιν Στιούαρτ.

Σύμφωνα με την έκθεση, λόγω της συνεχιζόμενης έλλειψης προόδου από τις δύο πλευρές ως προς την εξεύρεση κοινού εδάφους κατά την περίοδο αναφοράς, η εμπιστοσύνη του κοινού στις προοπτικές επίτευξης διευθέτησης μέσω διαπραγματεύσεων στην Κύπρο παραμένει χαμηλή σε ολόκληρο το νησί.

«Οι θέσεις των δύο πλευρών παραμένουν πολύ μακριά και οι δύο πλευρές διατηρούν τις αντίθετες απόψεις τους για την πορεία προς τα εμπρός», λέει ο ΓΓ. Σημειώνει επίσης ότι το πολιτικό τοπίο περιπλέκεται περαιτέρω από διαφωνίες και δηλώσεις σχετικά με περιοχές εντός και παρακείμενων στη νεκρή ζώνη και στα Βαρώσια, συμπεριλαμβανομένων των μη στρατιωτικών δραστηριοτήτων, όπως περιγράφονται στην τελευταία έκθεση για την Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ).

Προσθέτει ότι η κατάσταση στο νησί επιδεινώνεται από τις συνεχιζόμενες εντάσεις στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις ανταγωνιστικές διεκδικήσεις για θαλάσσιες ζώνες και την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των εγγυητριών δυνάμεων Ελλάδας και Τουρκίας. Η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι από τον Οκτώβριο, η σκλήρυνση των απαιτήσεων σχετικά με το καθεστώς του βορρά και η πολιτική ρητορική στο νότο στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας, αύξησαν τα ψυχολογικά εμπόδια στη συνεργασία.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση, ενώ το γενικό κλίμα γίνεται όλο και πιο αρνητικό, με περαιτέρω εμβάθυνση της δυσπιστίας, ωστόσο έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος από τις τεχνικές επιτροπές όσον αφορά τη μείωση των υφιστάμενων φραγμών στις διακοινοτικές επαφές και το εμπόριο. Αν και τα επίσημα στοιχεία δεν είναι διαθέσιμα, λέει, η πρόοδος αυτή περιλαμβάνει αυξημένο όγκο εμπορίου που παρατηρήθηκε μετά την άρση ορισμένων περιορισμών στο εμπόριο επεξεργασμένων τροφίμων μη ζωικής προέλευσης από την Κυπριακή Δημοκρατία, σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Πράσινη Γραμμή.

Αναφερόμενος στις επιστολές των δύο ηγετών στην Κύπρο για μέτρα οικοδόμηση εμπιστοσύνης, ο ΓΓ αναφέρει ότι η πρόταση καλύπτει τομείς ενδιαφέροντος και πιθανού αμοιβαίου οφέλους και για τις δύο πλευρές και καθ’ όλη την περίοδο αναφοράς ο Αναπληρωτής Ειδικός Σύμβουλος είχε συζητήσεις με τις πλευρές για πιθανά βήματα προς τα εμπρός.

«Η συνεννόηση μεταξύ των εκπροσώπων των δύο ηγετών που είχε επικεντρωθεί αρχικά σε μια υποστηριζόμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόταση για ένα φωτοβολταϊκό πάρκο που ενδέχεται να βρίσκεται στην ουδέτερη ζώνη και στην παράτυπη μετανάστευση, ένα πιεστικό ζήτημα και για τις δύο πλευρές, δεν είχε ακόμη επιφέρει πρόοδο», σημειώνεται.

 Ο ΓΓ αναφέρεται επίσης σε μια έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε στις δύο κοινότητες από την αποστολή του ΟΗΕ και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της οποίας η πλειοψηφία των ερωτηθέντων και από τις δύο κοινότητες επιβεβαίωσε τις προσδοκίες της για μια αμοιβαία αποδεκτή διευθέτηση και εξέφρασε την πεποίθηση ότι είναι επιτακτική ανάγκη να επιτευχθεί μια λύση το συντομότερο δυνατό. Ωστόσο, όπως αναφέρεται, σημαντικός αριθμός ερωτηθέντων δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί λύση. Η έρευνα, σύμφωνα με τον ΓΓ, έδειξε επίσης ότι οι ερωτηθέντες που είχαν επαφή με μέλη της άλλης κοινότητας, γενικά, ήθελαν μια διευθέτηση πιο επειγόντως, είχαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και λιγότερο φόβο για την άλλη κοινότητα και προέβλεπαν λιγότερα προβλήματα σε περίπτωση διευθέτησης, σε σύγκριση με τους ερωτηθέντες που δεν είχαν επαφές.

«Πολλά από αυτά τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με τις απόψεις ενάντια στη λύση που διαδίδονται στις δύο πλευρές σε ορισμένους πολιτικούς κύκλους και ενισχύονται από τα μέσα ενημέρωσης», επισημαίνει ο ΓΓ.

Οι θέσεις των δύο πλευρών απομακρύνονται περισσότερο

 Στις παρατηρήσεις του, ο ΓΓ σημειώνει ότι τους τελευταίους έξι μήνες, δύσκολες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις και περιφερειακές εντάσεις έχουν επηρεάσει και τις δύο κοινότητες.

Όπως αναφέρει, η κατάσταση επιδείνωσε την έλλειψη χώρου για την εξεύρεση κοινού εδάφους για έναρξη επίσημων διαπραγματεύσεων, με τις θέσεις των δύο πλευρών να απομακρύνονται περαιτέρω, όπως φαίνεται στις γραπτές ενημερώσεις των δύο πλευρών, που επισυνάπτονται στην παρούσα έκθεση.

 Προστίθεται, ότι παρά την επιδείνωση της ατμόσφαιρας, τη συνεχιζόμενη απουσία διαπραγματεύσεων και την περιορισμένη δέσμευση για ουσιαστικά ζητήματα στις ειρηνευτικές συνομιλίες, ανώτεροι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Εθνών συνέχισαν να συνεργάζονται με τις δύο πλευρές και τις εγγυήτριες δυνάμεις με σκοπό για την εξεύρεση κοινού εδάφους.

Επιβράδυνση στις τεχνικές επιτροπές

Επισημαίνεται επίσης ότι οι επιβραδύνσεις και τα εμπόδια σε ορισμένες τεχνικές επιτροπές δεν ήταν καθόλου βοηθητικά.

«Η αναστολή της συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων στο πρόγραμμα εκπαίδευσης για την ειρήνη «Imagine» υπό την αιγίδα της Τεχνικής Επιτροπής για την Παιδεία είναι ιδιαίτερα λυπηρή», αναφέρεται. Ζητείται επίσης δέσμευση για την εφαρμογή των εισηγήσεων της έκθεσης του 2017 της Τεχνικής Επιτροπής Παιδείας.

Ο ΓΓ καλεί επίσης τους ηγέτες να στοχεύσουν σε περισσότερη συνεργασία και δεσμούς χωρίς αποκλεισμούς μεταξύ των δύο κοινοτήτων τόσο στο παρόν στάδιο, όσο και εν τέλει στην ειρηνευτική διαδικασία και να εμπλέξουν υποεκπροσωπούμενες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των μειονοτήτων, των νέων και των ατόμων με αναπηρίες σε συζητήσεις σχετικά με ένα κοινό μέλλον στο νησί και να ενσωματώσουν τις απόψεις τους ανάλογα.

Ο κ. Γκουτέρες ενθαρρύνει τους δύο ηγέτες και τους εκπροσώπους τους να συμμετάσχουν σε έναν εποικοδομητικό διάλογο και τους προτρέπει να συμφωνήσουν και να εφαρμόσουν αμοιβαία αποδεκτά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που μπορούν να συμβάλουν σε ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για διευθέτηση.

Τονίζει για άλλη μια φορά τη σημασία τα μέρη να απέχουν από την ανάληψη μονομερών ενεργειών τόσο εντός, όσο και σε περιοχές παρακείμενες στη νεκρή ζώνη που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις και να θέσουν σε κίνδυνο την επίτευξη κοινού εδάφους στις ειρηνευτικές συνομιλίες, καλώντας επίσης όλα τα μέρη να συμμετάσχουν σε διάλογο για την επίλυση των διαφορών τους.

«Επαναλαμβάνω την ανησυχία μου για τις εξελίξεις στην περιφραγμένη περιοχή των Βαρωσίων. Η θέση των Ηνωμένων Εθνών για τα Βαρώσια παραμένει αμετάβλητη. Υπενθυμίζω τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας για το θέμα, ιδίως τα ψηφίσματα 550 (1984) και 789 (1992), και υπογραμμίζω τη σημασία της πλήρους τήρησης αυτών των ψηφισμάτων», λέει.

Προτρέπει επίσης όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να αποφύγουν μονομερείς ενέργειες που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις εντός και γύρω από την Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Επαναλαμβάνει επίσης ότι οι φυσικοί πόροι μέσα και γύρω από το νησί θα πρέπει να ωφελούν και τις δύο κοινότητες και να αποτελούν ισχυρό κίνητρο για τα μέρη να αναζητήσουν επειγόντως αμοιβαία αποδεκτές και ανθεκτικές λύσεις.

Αβέβαιες οι προοπτικές επίτευξης κοινού εδάφους

Ο ΓΓ σημειώνει ότι λόγω της συνεχιζόμενης απουσίας ουσιαστικού διαλόγου για το Κυπριακό μεταξύ των δύο πλευρών, και δεδομένου του επικρατούντος κοινωνικοοικονομικού και πολιτικού κλίματος, οι προοπτικές επίτευξης κοινού εδάφους για την ειρηνευτική διαδικασία στην Κύπρο παραμένουν προς το παρόν αβέβαιες.

Επαναλαμβάνει ότι το μέλλον της διαδικασίας παραμένει στα χέρια των δύο πλευρών και η επίδειξη πολιτικής βούλησης και ευελιξίας παραμένει ύψιστης σημασίας, καθώς ο ΟΗΕ συνεχίζει να τα υποστηρίζει στην αναζήτηση κοινού εδάφους. Από αυτή την άποψη, ο κ. Γκουτέρες, θεωρεί κρίσιμη την υποστήριξη που μπορεί να παρέχει ένας απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών, ώστε να ηγηθεί της δέσμευσης αυτής των εμπλεκόμενων μερών.