Οι εντάσεις στη Ανατολική Μεσόγειο και οι σχέσεις με την Τουρκία υπήρξαν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ΕΕ το 2020 και αυτό πιθανότατα θα διατηρηθεί και το 2021, προβλέπει ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ, σε άρθρο που δημοσιεύει στο προσωπικό του ιστολόγιο.”Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της χρονιάς, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα, ένα από τα κύρια θέματα εξωτερικής πολιτικής για συζήτηση”, τονίζει ο κ. Μπορέλ.“Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση καθοδηγείται από τον στόχο της υπέρβασης της δυναμικής των συγκρούσεων μεταξύ κρατών, τα οποία έχουν χαρακτηρίσει την ευρωπαϊκή ιστορία, υπό εξελισσόμενες κοινωνικές και πολιτικές μορφές, για πολλούς αιώνες” λέει.“Από την ίδρυσή τους, η Οθωμανική και η Ρωσική Αυτοκρατορία αποτελούν μέρος αυτής της εξίσωσης. Και σήμερα, είναι σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα μπορέσει να επιτύχει σταθερότητα στην ήπειρο, εκτός εάν βρει τη σωστή ισορροπία στις σχέσεις της με την Τουρκία και τη Ρωσική Ομοσπονδία”, τονίζει.“Η άμυνα, οι στάσεις που βασίζονται στην αποτροπή δεν παρέχουν μακροπρόθεσμες λύσεις. Το πολύ προσφέρουν λίγο χώρο αναπνοής. Η πρόκλησή μας, και το αμοιβαίο συμφέρον – και η ευθύνη μου ως Ύπατος Εκπρόσωπος και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – είναι να μετατρέψουμε τη δυναμική της δυσπιστίας, της αντιπαλότητας ή της αντιπαράθεσης, σε σχέσεις που βασίζονται σε κοινά συμφέροντα και στη συνεργασία”, εξηγεί.“Κάποιοι μπορεί να διαβάσουν αυτές τις γραμμές με σκεπτικισμό. Όμως εκείνοι που το κάνουν συχνά σκέφτονται από καθαρά εθνική άποψη και όχι από την ευρύτερη πανευρωπαϊκή προοπτική που προσφέρει η ΕΕ” συνεχίζει.“Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε την πολιτική ουσία του ευρωπαϊκού σχεδίου. Πράγματι, σε λιγότερο από δεκατρία χρόνια μετά το τέλος του Β `Παγκοσμίου Πολέμου, μια από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις ποτέ, οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ακολουθούμενες από την Ευρωπαϊκή Ένωση, συγκέντρωσαν πρώην εχθρούς γύρω από μια κοινή ατζέντα συνεργασίας και ολοκλήρωσης. Ένα μάθημα που οδηγεί ακόμα τις φιλοδοξίες και την εξωτερική μας πολιτική μέχρι σήμερα”, υπενθυμίζει ο Ύπατος Εκπρόσωπος.“Όταν ανέλαβα τα καθήκοντά μου ως Ύπατος Εκπρόσωπος πριν από ένα χρόνο, η σχέση της ΕΕ με την Τουρκία βρισκόταν ήδη σε πτωτική τροχιά. Ήξερα από την αρχή ότι η αποκατάσταση αυτής της κατάστασης θα ήταν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εντολής μου. Οι αμοιβαίες προσδοκίες από την κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016, που ακολούθησε το ξέσπασμα της μεταναστευτικής κρίσης του 2015, δεν απέδωσαν καρπούς, παρόλο που συνέβαλε στον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη. Από τον Ιούνιο του 2016 και μετά, υπήρξε ελάχιστη ή καθόλου πρόοδος στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις”, αναφέρει ο κ. Μπορέλ.
“Η αντιπαράθεση για την εκμετάλλευση των πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο αυξήθηκε σε συνδυασμό με μακροχρόνιες διαφωνίες σχετικά με τον έλεγχο των θαλάσσιων χώρων μεταξύ των σχετικών παράκτιων κρατών. Οι προσπάθειες στο Κραν Μοντάνα να βρεθεί μια τελική λύση για την επανένωση της Κύπρου είχαν αποτύχει το 2017. Η περιφερειακή δέσμευση της Τουρκίας από την Ανατολική και τη Βόρεια Αφρική στα Δυτικά Βαλκάνια συνέχισε να ενισχύεται. Ειδικότερα, η ενεργός και μονομερής συμμετοχή της Τουρκίας τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη θεωρείται όλο και περισσότερο ότι δεν ευθυγραμμίζεται με τα συμφέροντα ασφάλειας της ίδιας της ΕΕ ούτε με τις αντιλήψεις μεταξύ όλων των κρατών μελών”, σημειώνει.“Το Μνημόνιο Συνεργασίας Νοεμβρίου 2019 μεταξύ Τουρκίας και κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας στη Λιβύη, το οποίο προσδιόρισε αντίστοιχες αποκλειστικές οικονομικές ζώνες προκάλεσε σοβαρές ανησυχίες και προκάλεσε έντονη ανταπόκριση από την ΕΕ”.“Η συμφωνία περιείχε επίσης ρήτρες στρατιωτικής υποστήριξης που ήταν σε αντίθεση με το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ για τη Λιβύη. Αυτό σύντομα συνοδεύτηκε από τη συνεχή ανάπτυξη τουρκικών πλοίων εξερεύνησης ή γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας άμεσα την Ελλάδα και την Κύπρο.”“Αυτές οι δραστηριότητες είχαν ήδη ξεκινήσει νωρίτερα και οδήγησαν στην ανάπτυξη ενός ειδικού καθεστώτος περιοριστικών μέτρων της ΕΕ με στόχο την προστασία των κυπριακών υδάτων. Δυστυχώς, οι τουρκικές ειδοποιήσεις NAVTEX και σκάφη όπως το «Oruc Reis» ή το υποβλητικό «Barbaros», είχαν γίνει γνώριμες ονομασίες στις Βρυξέλλες” συνέχισε.Ανέφερε ότι “τον Μάρτιο του 2020, είχαμε μια μεγάλη κρίση. Επίσης, μέσω της ισχυρής κινητοποίησης των μέσων ενημέρωσης, οι αρχές της Τουρκίας ενθάρρυναν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να προχωρήσουν προς τα ελληνικά σύνορα και να προσπαθήσουν να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση”.“Οι ελληνικές αρχές απάντησαν με αποφασιστικότητα, απωθώντας και η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησε με πλήρη πολιτική αλληλεγγύη” συμπλήρωσε.Ανέφερε ακόμη ότι “ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και η Πρόεδρος της Κομισιόν, μαζί με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ταξίδεψαν αμέσως στα βόρεια ελληνικά σύνορα σε αυτές τις δύσκολες στιγμές. Ακολούθησα τον Πρόεδρο Μισέλ λίγο αργότερα στην Άγκυρα και είχαμε έντονες ανταλλαγές με τον Πρόεδρο Ερντογάν και άλλες τουρκικές αρχές. Ακολούθησε λίγες μέρες αργότερα από μια επίσκεψη του Προέδρου Ερντογάν στις Βρυξέλλες”.Όπως εξιστορεί ο Μπορέλ, “η σταθερότητα στα σύνορα αποκαταστάθηκε. Κατόπιν αιτήματος της Τουρκίας, η ΕΕ παρείχε διευκρινίσεις σχετικά με την εφαρμογή μέτρων στήριξης σε πρόσφυγες που φιλοξενούσε η Τουρκία. Συνεχίσαμε επίσης συζητήσεις για το πώς να επιστρέψουμε σε μια θετική ατζέντα. Ενώ η Τουρκία έψαχνε για μια ισχυρή πολιτική δέσμευση, ήμουν πρόθυμος να προχωρήσω στην πρακτική εφαρμογή της κοινής δήλωσης του 2016. Ελέγξαμε την πορεία, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικής εκταμίευσης της υποστήριξής μας στους πρόσφυγες της Συρίας που φιλοξένησε η Τουρκία και συμφωνήσαμε ότι απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες και από τις δύο πλευρές για να επαναφερθούν όλες αυτές οι προσπάθειες”.
