Παρουσιάστηκαν σήμερα από τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνο Ιωάννου ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού, οι βασικές πολιτικές και μεταρρυθμίσεις του Υπουργείου Εσωτερικών που περιλαμβάνονται στον Κρατικό Προϋπολογισμό για το 2024 και στο Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο για την τριετία 2024-2026. Πρόκειται για έναν ισοσκελισμένο Προϋπολογισμό, με έντονα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και ξεκάθαρο κοινωνικό προσανατολισμό, ο οποίος θα επιτευχθεί με την υλοποίηση ριζικών, ανθρωποκεντρικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων.

Ο προτεινόμενος Προϋπολογισμός του Υπουργείου Εσωτερικών για το 2024 ανέρχεται στα €739 εκ. και είναι αυξημένος κατά 11,5% σε σύγκριση με τον εγκεκριμένο Προϋπολογισμό του 2023. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τη δέσμευση της Πολιτείας να επενδύσει σε έργα ανάπτυξης, αναβάθμισης και βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και, κατ’ επέκταση, της καθημερινότητας των πολιτών. 

Οι στρατηγικές επιδιώξεις του Υπουργείου Εσωτερικών επεκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα δράσεων, με προσανατολισμό στην αναπτυξιακή δραστηριότητα, μέσα από την υλοποίηση των μέτρων στεγαστικής πολιτικής, αναπτυξιακά έργα, την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την ολοκληρωμένη διαχείριση του μεταναστευτικού και άλλες πολιτικές του Υπουργείου.

Οι βασικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές που περιλαμβάνονται στον Προϋπολογισμό του 2024, ομαδοποιούνται σε 11 άξονες, με προτεραιότητα στη σύσταση και τη λειτουργία του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την υλοποίηση των προγραμμάτων της ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής, την απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης ανάπτυξης γης, τον εξορθολογισμό των διαδικασιών διαχείρισης τουρκοκυπριακών περιουσιών και την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας.

Πιο κάτω παρουσιάζονται εν συντομία ορισμένες εκ των προτεραιοτήτων που περιλήφθηκαν στον προτεινόμενο Προϋπολογισμό του 2024.

1.    Διαχείριση μεταναστευτικού

Η αποτελεσματική διαχείριση του μεταναστευτικού αποτελεί σοβαρή πρόκληση για την Κυβέρνηση. Πρόκειται για ένα ζήτημα σύνθετο και ιδιαίτερα ευαίσθητο, το οποίο απαιτεί πολυεπίπεδες δράσεις μέσα από μια ολιστική προσέγγιση. Ως κράτος μέλος της ΕΕ που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, η Κύπρος δέχεται έντονες μεταναστευτικές πιέσεις και για την εξορθολογιστική αντιμετώπισή τους λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα, με στόχευση στη μείωση των ροών και την αύξηση των επιστροφών. Για να επιτευχθούν οι στόχοι, οι ενέργειες επικεντρώνονται στην αποτροπή των ροών, την επιτάχυνση των διαδικασιών προώθησης και εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, τη διασφάλιση ύπαρξης κατάλληλων υποδομών υποδοχής και την αύξηση του αριθμού των επιστροφών.

Για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος το Υπουργείο Εσωτερικών εστιάζει, μεταξύ άλλων, στις πιο κάτω ενέργειες:

1. μείωση του χρονικού διαστήματος που απαιτείται για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου, με υπερδιπλασιασμό του αριθμού των εξεταστών, που είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του χρόνου ολοκλήρωσης της διαδικασίας εξέτασης εντός τριών μηνών σε σχέση με περίπου 21 μήνες που απαιτούνταν στο παρελθόν,
2. δυνατότητα εξέτασης περισσότερων από 2.200 αιτήσεων τον μήνα, σε σχέση με 1.200 που ολοκληρώνονταν στην αρχή του χρόνου, γεγονός που επιτρέπει τη σταδιακή εξέταση και τις εκκρεμουσών αιτήσεων,
3. παράταση του διαστήματος αποκλεισμού της πρόσβασης στην αγορά εργασίας σε εννέα μήνες,
4. εντατικοποίηση ελέγχων για καταστολή της παράνομης εργοδότησης,
5. σύσταση διατμηματικής ομάδας για συντονισμό και εφαρμογή συνεργειών,
6. ενίσχυση του τομέα των επιστροφών, με αποτέλεσμα, μέχρι τον φετινό Οκτώβρη, την εθελούσια επιστροφή στις χώρες καταγωγής περίπου 6.000 προσώπων σε σύγκριση με 4.900 την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Μέχρι τον Οκτώβριο 2023, ο συνολικός αριθμός αποχωρήσεων, περιλαμβανομένων και πέραν των 1.500 μετεγκαταστάσεων, ήταν 9.300, σε σύγκριση με 5.800 αποχωρήσεις την αντίστοιχη περίοδο του 2022 (αύξηση σχεδόν 60%), και
7. υλοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης σε χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής (Κόγκο και Νιγηρία), με στόχο την παρουσίαση της πραγματικής διάστασης του μεταναστευτικού στην Κύπρο.

Απόρροια των πιο πάνω μέτρων ήταν η μείωση του αριθμού των νέων αιτήσεων ασύλου την περίοδο Μαρτίου-Οκτωβρίου κατά περίπου 50%. Σε απόλυτους αριθμούς, την πιο πάνω περίοδο υποβλήθηκαν 7.700 νέες αιτήσεις ασύλου σε σύγκριση με 15.200 αιτήσεις την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Για πρώτη φορά, το συνολικό ισοζύγιο αφίξεων-επιστροφών παρουσιάζει θετική εικόνα, με τη χώρα μας να κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη σε απόλυτους αριθμούς επιστροφών.

Σε σχέση με την εξωτερική διάσταση της μετανάστευσης, δίνεται πλέον έμφαση στην εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης της Ανατολικής Μεσογείου, με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των ροών. Παράλληλα, προωθείται από την Κυπριακή Δημοκρατία πρωτοβουλία για την επαναξιολόγηση του καθεστώτος της Συρίας από την ΕΕ και του καθορισμού συγκεκριμένων περιοχών στη χώρα ως ασφαλείς, γεγονός που θα συμβάλει στη δυνατότητα για επιστροφή Σύρων, οι οποίοι δεν θα πληρούν τους όρους για εξασφάλιση καθεστώτος πρόσφυγα.

Στο πλαίσιο διεθνών και ευρωπαϊκών υποχρεώσεων, λαμβάνονται μέτρα για την ενίσχυση των δυνατοτήτων της Δημοκρατίας σε υποδομές υποδοχής και φιλοξενίας μεταναστών. Για τον σκοπό αυτό, έχουν αρχίσει και αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός 24 μηνών, οι εργασίες κατασκευής του νέου Κέντρου Φιλοξενίας, χωρητικότητας περίπου 1.000 ατόμων, και του Προαναχωρησιακού Κέντρου στην περιοχή «Λίμνες» στη Μενόγεια, χωρητικότητας περίπου 800 ατόμων. Επίσης, στις αρχές του 2024, ολοκληρώνεται η αναβάθμιση του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής «Πουρνάρα», με συνολικό κόστος €25 εκ..

Καταληκτικά, η σύσταση και η λειτουργία του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου αποτελεί σημαντικό πυλώνα της μεταναστευτικής πολιτικής της Κυβέρνησης, αφού αναμένεται ότι με τη συγκέντρωση όλων των αρμόδιων Υπηρεσιών και Τμημάτων κάτω από μια ομπρέλα, θα υπάρχει καλύτερος συντονισμός, εποπτεία και προώθηση ουσιαστικών συνεργειών.

2.    Νέα ενιαία στεγαστική πολιτική

Το Υπουργείο Εσωτερικών εξήγγειλε πρόσφατα την ενιαία στεγαστική πολιτική, με συγκεκριμένες, κοστολογημένες και στοχευμένες δράσεις για την αναζωογόνηση της υπαίθρου, την ενίσχυση των ορεινών, ακριτικών, απομακρυσμένων και μειονεκτικών περιοχών, την οικονομική υποστήριξη εκτοπισθέντων και την εξασφάλιση πρόσβασης σε προσιτή στέγαση. Για την υλοποίηση των στεγαστικών μέτρων έχει προβλεφθεί στον Προϋπολογισμό του 2024 δαπάνη ύψους €43 εκ. και επιπλέον €84 εκ. για την προσφυγική στεγαστική πολιτική.

Στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων και σύνθεσης της οικογένειας, οι διάφορες στεγαστικές πολιτικές καλύπτουν ομάδες πολιτών, με έμφαση στους μέτρια και χαμηλά αμειβόμενους, τα νεαρά ζευγάρια, τους εκτοπισθέντες και τους κατοίκους ακριτικών και ορεινών Κοινοτήτων ή περιοχών της υπαίθρου.

Η ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

1. Ενίσχυση των υφιστάμενων Στεγαστικών Σχεδίων που στοχεύουν στην αναζωογόνηση ορεινών, μειονεκτικών, απομακρυσμένων και ακριτικών περιοχών, περιοχών της υπαίθρου και της εντός των τειχών πόλης της Λευκωσίας. Από τα εν λόγω μέτρα, τα οποία εφάρμοσε η προηγούμενη Κυβέρνηση με επιτυχία, επωφελήθηκαν από το 2019 μέχρι σήμερα συνολικά 1.261 δικαιούχοι, με συνολική οικονομική ενίσχυση που ανέρχεται στα €46,5 εκ.. Τα Σχέδια επαναξιολογούνται αυτή την περίοδο και θα επαναπροκηρυχθούν με πρόσθετα βελτιωμένα κίνητρα στις αρχές του 2024. Η προτεινόμενη δαπάνη για το 2024 είναι €22 εκ. και είναι αυξημένη κατά €2 εκ. σε σύγκριση με το 2023.
2. Μέσα από στοχευμένη στεγαστική προσφυγική πολιτική, το Υπουργείο Εσωτερικών προχώρησε άμεσα με κάθετη, ποσοστιαία αύξηση ύψους 15% στα ποσά επιδότησης ενοικίου στις υφιστάμενες κατηγορίες δικαιούχων, χωρίς επηρεασμό οποιουδήποτε άλλου κριτηρίου ως προς τον τρόπο εξέτασης των αιτήσεων. Επιπρόσθετα, σε προχωρημένο στάδιο βρίσκεται το Σχέδιο «κτίΖΩ», με στόχο την οριστική επίλυση του διαχρονικού προβλήματος στέγασης των δικαιούχων στις 358 πολυκατοικίες που βρίσκονται σε κυβερνητικούς οικισμούς εκτοπισθέντων. Στο Σχέδιο αντανακλώνται οι κοινωνικές ευαισθησίες και η ηθική υποχρέωση της Κυβέρνησης απέναντι στον προσφυγικό κόσμο. Το Σχέδιο «κτίΖΩ» έχει χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης τα 10 έτη, με υλοποίηση σε τρεις φάσεις και συνολικό προϋπολογισμό €130 εκ..
3. Άμβλυνση του σοβαρού προβλήματος στέγασης με την εισαγωγή συγκεκριμένων βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων δράσεων για την αύξηση της παραγωγής οικιστικού αποθέματος και της διάθεσής τους στην αγορά προσιτής κατοικίας. Στα μέτρα περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, το Σχέδιο Χορηγιών «Ανακαινίζω-Ενοικιάζω» με προϋπολογιζόμενο ποσό για το 2024 ύψους €12.5 εκ., το Σχέδιο “Built to Rent” σε ιδιωτική γη, την αναθεώρηση των πολεοδομικών κινήτρων, το Σχέδιο Χορηγιών Νεαρών Ζευγαριών ή/και Νέων κάτω των 41ετών με συνολική δαπάνη για το 2024 ύψους €5.6 εκ., το Σχέδιο παραχώρησης οικοπέδων σε οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα με δαπάνη για το 2024 ύψους €1 εκ., κοκ.

3.    Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Το 2024 σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της προσπάθειας για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, βασική επιδίωξη της οποίας είναι η δημιουργία ισχυρότερων και βιώσιμων οντοτήτων που θα είναι σε θέση να παρέχουν ποιοτικότερες και πιο αποτελεσματικές υπηρεσίες προς τους πολίτες, σε τοπικό επίπεδο.

Πλησιάζοντας προς το τέλος μιας μακράς διαδρομής, οι διεργασίες εντατικοποιούνται, με στόχο την ολοκλήρωση από πλευράς Τοπικών Αρχών όλων των αναγκαίων ενεργειών σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο. Ανάμεσα σε άλλα, προωθούνται η εφαρμογή του νέου πληροφοριακού συστήματος «ΕΥΑΓΟΡΑΣ» και η σύσταση των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ), οι οποίοι θα αναλάβουν, μεταξύ άλλων, την αρμοδιότητα για την αδειοδότηση της ανάπτυξης. Για να καταστεί δυνατή η ομαλή μετάβαση στους ΕΟΑ της αδειοδότησης, έχει προχωρήσει η διαδικασία πρόσληψης 105 ατόμων, με κόστος περίπου €4.5 εκ.. Οι λειτουργοί αυτοί θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση των εκκρεμουσών αιτήσεων, ώστε οι νέοι Οργανισμοί να αρχίσουν τη λειτουργία τους απαλλαγμένοι από εκκρεμότητες.

Πέραν αυτού, για την ενίσχυση της νέας αυτής προσπάθειας, η Πολιτεία θα συμβάλει με πρόσθετη οικονομική βοήθεια προς τους νέους Δήμους. Συγκεκριμένα, για το 2024 θα παραχωρηθεί συνολική χορηγία €117 εκ., αυξημένη κατά περίπου €46 εκ. σε σχέση με το 2023, καθώς και €18 εκ. στις ελεύθερες Κοινότητες και €4.7 εκ. στις εκτοπισμένες Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

4.    Σύγχρονος Πολεοδομικός και Χωροταξικός Σχεδιασμός

Ψηλά στις προτεραιότητες του Υπουργείου Εσωτερικών βρίσκεται ο σύγχρονος πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός, ως όχημα ανάκαμψης της οικονομίας και βελτίωσης της ευημερίας.

Προς αυτή την κατεύθυνση, προωθούνται τα πιο κάτω:

–       Αναθεώρηση και εφαρμογή σχεδίων παροχής πολεοδομικών κινήτρων, δημιουργώντας επιχειρηματικές ευκαιρίες και διασφαλίζοντας την απόκτηση στέγης σε προσιτές τιμές. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσεται, ανάμεσα σε άλλα, η ανανέωση των πολεοδομικών κινήτρων για αναπτύξεις που αφορούν την ξενοδοχειακή βιομηχανία.  

– Ριζική μεταρρύθμιση της πολεοδομικής διαδικασίας μέσα από ένα σύνολο 22 μέτρων, τα οποία θα εφαρμοστούν σταδιακά με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης την έναρξη της εφαρμογής της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης την 1η Ιουλίου 2024. Τα μέτρα αποσκοπούν στην απλοποίηση των διαδικασιών και τον περιορισμό των καθυστερήσεων που παρατηρούνταν για πολλά χρόνια στην έκδοση πολεοδομικών αδειών.

– Σειρά στοχευμένων κινήτρων στα Τοπικά Σχέδια και Σχέδια Περιοχής που εκπονούνται ή θα αναθεωρηθούν το επόμενο διάστημα, τα οποία περιλαμβάνουν πρόνοιες και πολιτικές για την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική αναβάθμιση των αστικών κέντρων και συμπλεγμάτων.

– Έγκριση του νομοσχεδίου για τη διευκόλυνση των έργων στρατηγικής ανάπτυξης, σηματοδοτώντας έναν καθοριστικό εκσυγχρονισμό στην προσέλκυση στρατηγικών αναπτύξεων και για την οικονομία ευρύτερα. Η εν λόγω νομοθεσία, που τίθεται σε εφαρμογή το 2024, απλοποιεί τις διαδικασίες αδειοδότησης και μειώνει τη γραφειοκρατία, εφαρμόζοντας μια νέα πολιτική ταχείας αδειοδότησης στρατηγικών αναπτύξεων σε 12 μήνες.

– Εισαγωγή τομών και μεταρρυθμίσεων για απλοποίηση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων για αναπτύξεις χαμηλού ρίσκου μέσω σχετικής νομοθετικής ρύθμισης.