του Αχιλλέα Δημητριάδη

Σήμερα, 9 Δεκεμβρίου είναι η Διεθνής Ημέρα κατά της Διαφθοράς. Γι’ αυτό θα ήθελα να φωτίσω το δικαίωμα του ατόμου στην πληροφόρηση, το οποίο αν και θεσπίστηκε πριν 3 χρόνια, θα τεθεί σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου 2020.

Ο περί του Δικαιώματος Πρόσβασης σε Πληροφορίες του Δημοσίου Τομέα Νόμος του 2017 («Νόμος») είναι λεπτομερής και μπορείτε να τον δείτε στο http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non–ind/2017_1_184/full.html

Το δικαίωμα στην πρόσβαση, αλλά και η συνεπακόλουθη υποχρέωση του Δημοσίου στην παροχή πληροφοριών, είναι ένα άλμα για την αύξηση της λογοδοσίας και της διαφάνειας.  Αυτό με την σειρά του βοηθά στην πάταξη της διαπλοκής και της διαφθοράς.

Βέβαια υπάρχουν εξαιρέσεις στον Νόμο, (απόλυτες και μη) και μάλιστα αρκετές σε σχέση με, μεταξύ άλλων, τα σώματα ασφαλείας, την εθνική ασφάλεια, την άμυνα, τις διεθνείς σχέσεις, την οικονομία και τις έρευνες δημοσίων αρχών.  Ο προβληματισμός για τις εξαιρέσεις δεν είναι της εμβέλειας αυτού του σύντομου άρθρου και μπορείτε να τις δείτε διαβάζοντας τον Νόμο.

Η όλη αρχιτεκτονική του Νόμου επιτρέπει στο άτομο να ζητά από το Δημόσιο, και αυτό να δίδει σε 30 μέρες τις σχετικές πληροφορίες.  Μάλιστα, η δημόσια αρχή έχει καθήκον να παρέχει βοήθεια και συμβουλή στον αιτητή μέσα σε εύλογα πλαίσια.

Πέραν από την διασφάλιση του δικαιώματος, εξίσου σημαντική είναι και η δημιουργία του θεσμού του Επιτρόπου Πληροφοριών, ο οποίος είναι ο εκάστοτε Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Η Επίτροπος Πληροφοριών έχει, μεταξύ άλλων, αρμοδιότητα να αξιολογεί την συμμόρφωση οποιασδήποτε δημόσιας αρχής με τον Νόμο, να απευθύνει συστάσεις και υποδείξεις και να καταγγέλλει παραβιάσεις στους αρμόδιους.

Πιο σημαντικό όμως είναι ότι αποφασίζει για παράπονα εναντίον του δημοσίου και έχει εξουσία έρευνας και δικαίωμα να επιβάλει μετά από σχετική διαδικασία, διοικητικό πρόστιμο μέχρι €5000 και μέχρι €50 για κάθε μέρα συνέχισης αυτής.

Τέλος, υπάρχουν ποινικά αδικήματα τιμωρούμενα με ποινή φυλάκισης μέχρι ενός έτους και/ή πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τις €3000 σε περίπτωση, μεταξύ άλλων, παραποίησης ή απόκρυψης των ζητουμένων πληροφοριών ή και σε περιπτώσεις που άτομο σκόπιμα καθυστερεί ή παρεμποδίζει την εφαρμογή του Νόμου.

Ο αιτητής δικαιούται να πληροφορηθεί αν η δημόσια αρχή κατέχει ή όχι τις πληροφορίες που ζητά και ακολούθως να τις λάβει.

Αυτό προϋποθέτει γραπτή αίτηση (περιλαμβανομένων ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας) στην οποία φαίνεται το όνομα και η διεύθυνση επικοινωνίας καθώς και η περιγραφή των ζητούμενων πληροφοριών.  Ακόμη ο αιτητής μπορεί να επιλέξει να πάρει αντίγραφο, να ζητήσει πρόσβαση στο αρχείο ή να πάρει σύνοψη των πληροφοριών.

Επίσης υπάρχει η προϋπόθεση της καταβολής του σχετικού τέλους που η αρχή πρέπει να κοινοποιήσει.

Κατά κανόνα η αρχή έχει 30 μέρες να απαντήσει και σε περίπτωση απόρριψης πρέπει να καταγράψει την σχετική εξαίρεση που επικαλείται καθώς και τους λόγους.

Σε τέτοια περίπτωση ο αιτητής μπορεί να υποβάλει παράπονο στην Επίτροπο Πληροφοριών, η οποία ακολουθά σχετική διαδικασία για να το αποφασίσει.  Σ’ αυτή έχει δικαίωμα έρευνας και ακρόασης των μερών και με απόφαση της μπορεί να απορρίψει το αίτημα ή και να το επιτρέψει επιβάλλοντας και διοικητικό πρόστιμο στην δημόσια αρχή.

Οι τελεσίδικες αυτές αποφάσεις μπορούν να είναι αντικείμενο προσφυγής σύμφωνα με το Άρθρο 146 το Συντάγματος στο Διοικητικό Δικαστήριο.

Είναι φανερό ότι αυτή είναι μια πρωτόγνωρη διαδικασία στην Κύπρο και παρόλο που το δημόσιο είχε τρία χρόνια για να προετοιμαστεί, δεν φαίνεται να έχουμε ακόμη δείγματα γραφής για τον τρόπο λειτουργίας.

Ενδεχομένως ένα γραπτό αίτημα στον Πρόεδρο της Βουλής για πληροφόρηση για το σύνολο των ποσών που αναφέρονται στην λίστα Γιωρκάτζη και την κατανομή τους ανά κοινοβουλευτικό κόμμα να ήταν μια καλή αρχή;

Κάποιος άλλος θα μπορούσε να ζητήσει από το Υπουργείο Οικονομικών το σύνολο των λειτουργικών εξόδων (εξαιρουμένων μισθών) για το Προεδρικό για συγκεκριμένη περίοδο.

Ακόμη ένας Βαρωσιώτης θα είχε την ευκαιρία να ζητήσει από το Κτηματολόγιο την τελευταία αξία (που υπάρχει καταχωρημένη για την συγκεκριμένη του περιουσία) στην περίκλειστη Αμμόχωστο.

Σίγουρα υπάρχει πληθώρα ερωτήσεων που μπορεί να γίνουν και πολλές εξαιρέσεις για να αποφευχθεί η απάντηση του δημοσίου.

Όμως η δυνατότητα υποβολής αιτήματος ακόμη και ηλεκτρονικά, η προθεσμία συμμόρφωσης και η εποπτεία της Επιτρόπου Πληροφοριών ανοίγουν δρόμους για περισσότερη διαφάνεια και καταπολέμηση της διαφθοράς από τις 22 Δεκεμβρίου και μετά.

Το δικαίωμα για πληροφόρηση είναι εδώ και ο πολίτης έχει ακόμη ένα εργαλείο για να διεκδικεί!