Ηχηρό μήνυμα για μη ανοχή του φαινομένου του εκφοβισμού, στέλνει η Βουλή, όπως δήλωσε η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Αννίτα Δημητρίου, με την πρόταση νόμου που άρχισε να συζητιέται σήμερα στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών. Η πρόταση νόμου, που κατατέθηκε από κοινού από την κ. Δημητρίου και τον Βουλευτή του ΑΚΕΛ, Ανδρέα Πασιουρτίδη, στόχο έχει τη θέσπιση ιδιώνυμου αδικήματος για τον εκφοβισμό σε σχολικούς και εργασιακούς χώρους, σε χώρους αθλητισμού και στο στράτευμα.

Στη συνεδρίαση της Επιτροπής άνοιξε σήμερα η συζήτηση επί του ενοποιημένου κειμένου της πρότασης νόμου, η οποία περιλαμβάνει και εισηγήσεις και επισημάνσεις που τέθηκαν κατά τη συζήτηση πρότασης νόμου για θέσπιση ιδιώνυμου αδικήματος για τον σχολικό εκφοβισμό, που είχε καταθέσει πριν ενάμιση περίπου χρόνο η Πρόεδρος της Βουλής, και διαμορφώθηκε σε συνεργασία με τον κ. Πασιουρτίδη, ο οποίος νωρίτερα είχε καταθέσει πρόταση για τροποποίηση του ποινικού κώδικα και θέσπιση ποινικού αδικήματος για τον σχολικό εκφοβισμό.

Παρουσιάζοντας τις βασικές πρόνοιες της πρότασης νόμου, η κ. Δημητρίου σημείωσε ότι αυτή προβλέπει και προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα, καθώς και ποινικοποίηση κακοποιητικών συμπεριφορών, με τη θέσπιση ιδιώνυμων αδικημάτων για τέτοιες συμπεριφορές, όχι μόνο στους σχολικούς χώρους, αλλά και στον εργασιακό χώρο, στο στράτευμα και στον αθλητισμό.

«Η ποινικοποίηση των κατ’ εξακολούθηση κακοποιητικών συμπεριφορών, ως απάντηση της κοινωνίας σε τέτοια πολύ ανησυχητικά φαινόμενα, τα οποία δημιουργούν θύματα ανίκανα να αντιδράσουν, με πολύ σοβαρές συνέπειες για το θέμα, τον στόχο και την οικογένειά του, είναι θεωρώ επιβεβλημένη και όλοι συμφωνούμε σε αυτό», είπε η κ. Δημητρίου.

Για τον σχολικό εκφοβισμό θα προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως 12 μηνών ή χρηματική ποινή έως 2.000 ευρώ ή και οι δύο ποινές, δεδομένου ότι η πράξη δεν τιμωρείται με ποινή μεγαλύτερη, δυνάμει οποιουδήποτε άλλου νόμου ή του ποινικού κώδικα. Προβλέπεται, επίσης, στο πλαίσιο του νόμου Περί παιδιών, ειδική μεταχείριση των παιδιών που εμπλέκονται σε τέτοιες πράξεις, για αποφυγή ποινής φυλάκισης, κάτι που επαφίεται στην κρίση του δικαστηρίου. Όπως σημείωσε η κ. Δημητρίου, στο πλαίσιο του σχολικού εκφοβισμού στήριξη χρειάζεται και το άτομο που ασκεί εκφοβισμό.

Όσον αφορά τους εργασιακούς χώρους, η συγκεκριμένη πρόταση νόμου ποινικοποιεί την ηθική παρενόχληση και την ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting), με πρόνοια για ποινή φυλάκισης ή/και χρηματικό πρόστιμο. «Και στις δύο περιπτώσεις, ο εργασιακός εκφοβισμός εξειδικεύεται ως επαναλαμβανόμενη, δυσμενής μεταχείριση ή άλλη εκφοβιστική επαφή ή μειωτική για την αξιοπρέπεια του θύματος συμπεριφορά, από ιεραρχικά ανώτερο ή άλλο εργαζόμενο», εξήγησε η κ. Δημητρίου.

Για την παρενόχληση στον αθλητισμό και στο στράτευμα, η ποινικοποίηση του εκφοβισμού επισύρει επίσης ποινή φυλάκισης ή/και χρηματικό πρόστιμο. Η κ. Δημητρίου επεσήμανε ότι υπάρχουν δυσκολίες στα συγκεκριμένα θέματα, οι οποίες μπορούν να συζητηθούν.

Ως εκφοβισμός στο στράτευμα, εξήγησε, ορίζεται «κάθε συμπεριφορά από ανώτερο ιεραρχικά στέλεχος. που εκφεύγει του συνήθους πνεύματος σκληραγώγησης και πειθαρχίας στον χώρο και συνίσταται σε ψυχολογική, σωματική βία, που στοχεύσει σε ταπεινωτική μεταχείριση και εξευτελισμό και περιλαμβάνει ανάλογες συμπεριφορές από εθνοφρουρό, εναντίον άλλου στόχου».

Ως εκφοβισμός στον αθλητισμό, συνέχισε, ορίζονται «μειωτικές συμπεριφορές, λεκτικές επιθέσεις, απειλές, χειρονομίες από προπονητή ή άλλο εμπλεκόμενο στον αθλητισμό πρόσωπο».

Εξήγησε, ακόμα, ότι έχει αφαιρεθεί από το κείμενο της πρότασης η ποινικοποίηση της παρουσίας ομάδας θεατών ή θεατή, κατόπιν σύστασης της νομικής υπηρεσίας, γιατί δεν συνάδει με το ποινικό σύστημα της Κύπρου, διευκρινίζοντας ότι ποινική δίωξη για τέτοια θέματα θα μπορεί να ασκηθεί μόνο με την άδεια του Γενικού Εισαγγελέα.

Από την πλευρά του, ο κ. Πασιουρτίδης ανέφερε κατά τη συνεδρίαση ότι το νέο κείμενο διασκεδάζει ανησυχίες που είχαν διατυπωθεί κατά τη συζήτηση των προηγούμενων και ότι κατά την επεξεργασία του αφαιρέθηκαν και οι αυξημένες ευθύνες που αποδίδονταν σε ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς. «Θα τολμούσα να πω ότι το κείμενο αυτό είναι έτοιμο να πάει ακόμα και αύριο στην Ολομέλεια για ψήφιση», σημείωσε.

Πρόσθεσε ότι από τις συζητήσεις που προηγήθηκαν, προκύπτει ότι είναι «κοινή βούληση όλων είναι ότι αυτή η νομοθεσία είναι αναγκαία σήμερα, γιατί απουσιάζει το ποινικό αδίκημα του εκφοβισμού».

Ο κ. Πασιουρτίδης υπογράμμισε ότι η πρόταση δημιουργεί μεν ποινικό αδίκημα, όμως οποιαδήποτε άλλη προληπτική δράση, νομοθέτημα ή έργο υπάρχει, εξακολουθεί να υφίσταται και όπου δεν υπάρχει, χρειάζεται το αρμόδιο υπουργείο να προχωρήσει με την θέσπισή τους.

Εξήγησε ότι στην Κύπρο, ποινικά υπεύθυνα είναι τα άτομα από 14 ετών και άνω, ενώ παιδοψυχολόγοι έχουν επισημάνει ότι τα παιδιά χρειάζεται από την ηλικία των τεσσάρων να έρχονται σε επαφή με την έννοια του τι είναι εκφοβισμός και πώς πρέπει να συμπεριφέρονται ή πώς να αντιλαμβάνονται μία συμπεριφορά απέναντί τους. «Υπάρχει ένα τεράστιο πεδίο για πρόληψη, που δεν πρέπει να το παραμελήσουμε ή να το περιθωριοποιήσουμε», είπε, προσθέτοντας ότι είναι έσχατο μέτρο η επιβολή ποινής.

Ο κ. Πασιουρτίδης σημείωσε ότι τα φαινόμενα εκφοβισμού εντείνονται, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, και αναφέρθηκε και στα στοιχεία έρευνας της ΣΕΚ για το εργασιακό περιβάλλον. Επεσήμανε, τέλος, ότι πολύ σημαντικό κομμάτι της εφαρμογής της νομοθεσίας είναι και ο Περί Παιδιών Νόμος, όπου υπάρχουν ακόμα κενά, λόγω έλλειψης υποδομών. «Αν δεν εφαρμόζεται η νομοθεσία, γιατί δεν υπάρχουν υποδομές, η ευθύνη ανήκει στην εκτελεστική εξουσία», υπογράμμισε.

Οι παρεμβάσεις των καλεσμένων στη συνεδρίαση ανέδειξαν ζητήματα σχετικά με την αποσαφήνιση του ορισμού του εκφοβισμό στο κείμενο της πρότασης νόμου. Οι φορείς που εμπλέκονται με την εκπαίδευση, όπως γονείς, οργανώσεις ψυχιάτρων και ψυχολόγων, οργανώσεις εκπαιδευτικών και η ΠΣΕΜ, εστίασαν ιδιαίτερα στην ανάγκη δράσεων και μέτρων πρόληψης, όπως επίσης και πολιτικών στήριξης και θεραπευτικών μέτρων για άτομα που δέχονται και ασκούν εκφοβισμό.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Νίκος Τορναρίτης, ζήτησε από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να υποβάλουν γραπτώς υπομνήματα με παρατηρήσεις και εισηγήσεις, ώστε να ληφθούν υπόψη κατά τη συζήτηση της πρότασης νόμου στις επόμενες συνεδριάσεις. Εξάλλου, αρκετοί από αυτούς, όπως το Υπουργείο Άμυνας, η Νομική Υπηρεσία, το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας του Παιδιού, ζήτησαν χρόνο για να εξετάσουν καλύτερα το περιεχόμενο της πρότασης.

Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Δικαιοσύνης ανέφερε στη συνεδρίαση ότι η θεσμοθέτηση αυτού του ιδιώνυμου ποινικού αδικήματος εντάσσεται στο σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας, το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και υλοποιείται σταδιακά. Υπογράμμισε ότι σκοπός είναι να διευκολύνεται η κατηγορούσα αρχή στην τεκμηρίωση του αδικήματος.

Στο πλαίσιο αυτό, όπως είπε, πρέπει να αποσαφηνιστεί ο ορισμός του αδικήματος. «Εμείς υιοθετούμε πλήρως τις Εισηγήσεις της Επιτρόπου Προστασίας του Παιδιού», σημείωσε σε ό,τι αφορά στον σχολικό εκφοβισμό, προκρίνοντας ως πιο απλοποιημένο τον ορισμό που έχει συμπεριληφθεί και από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Εστίασε, συγκεκριμένα, στην αναφορά «εκ προθέσεως» στον ορισμό, σημειώνοντας ότι η πρόθεση είναι δύσκολο να αποδειχθεί στο δικαστήριο.

Επεσήμανε ότι πριν φτάσει στο δικαστήριο ένα παιδί, πρέπει να υπάρχει διαδικασία με εξωδικαστικά μέτρα και ότι στο στάδιο αυτό, θα πρέπει να προβλέπεται η παροχή στήριξης. Διατύπωσε, επίσης, πρόταση για συμπερίληψη πρόνοιας, ώστε οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες που αναφέρονται στον νόμο να είναι υποχρεωμένες να εκδίδουν κώδικα συμπεριφοράς για χειρισμό των θυμάτων.

Η Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Ελένη Χατζηκακού, αναφέρθηκε ιδιαίτερα κατά τη συνεδρίαση στα παιδαγωγικά μέσα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, επισημαίνοντας ότι με τις πολιτικές που εφαρμόζονται από το Υπουργείο Παιδείας «οδεύουμε προς ένα μαθητοκεντρικό σχολείο».

Διατύπωσε, επίσης, κάποιους προβληματισμούς επί του κειμένου της πρότασης νόμου, ως προς τον ορισμό και την τεκμηρίωση των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού. Αναφέρθηκε, ακόμα, στο γεγονός ότι στο κείμενο υπάρχει πρόνοια μόνο για παιδιά, ενώ εκφοβισμό προκαλούν ή υφίστανται και άλλες ομάδες (εκπαιδευτικοί ή/και γονείς) εντός της σχολικής κοινότητας.

Έθεσε, επίσης, το ερώτημα για το τι γίνεται με τις περιπτώσεις 15χρονων που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο, αλλά ασκούν εκφοβισμό στον σχολικό χώρο, με την εκπρόσωπο της Νομικής Υπηρεσίας να επιβεβαιώνει ενώπιον της Επιτροπής ότι υπάρχουν τέτοια περιστατικά. Τέλος, η κ. Χατζηκακού επεσήμανε ότι στο Γυμνάσιο υπάρχουν δύο διαφορετικές ομάδες μαθητών, κάτω των 14 ετών και άνω των 14 ετών, επομένως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι θα διαφοροποιείται ο χειρισμός τους.

Ο ποινικολόγος Ηλίας Στεφάνου, μιλώντας εκ μέρους του Δικηγορικού Συλλόγου, αναφέρθηκε στην επισήμανση της Προέδρου της Βουλής σχετικά με την αφαίρεση της πρόνοιας για ποινικοποίηση της συμπεριφοράς των παριστάμενων σε περιστατικά εκφοβισμού. Υπογράμμισε ότι μπορεί να υπάρξει μια τέτοια πρόνοια, καθώς υπάρχει σχετικό προηγούμενο στον ποινικό κώδικα. Είπε, ακόμα, ότι είναι καλό να υπάρχει πρόνοια για τον ρόλο των παριστάμενων, στο πλαίσιο της προσπάθειας δημιουργίας κουλτούρας ενάντια στον εκφοβισμό.

Ο ίδιος αναφέρθηκε και στην ανάγκη για βελτίωση του ορισμού και ιδιαίτερα της έννοιας «κατ’ εξακολούθηση», επισημαίνοντας ότι η έννοια είναι αόριστα διατυπωμένη και ότι θα πρέπει να τεθούν συγκεκριμένα όρια, ως προς τη συχνότητα εμφάνισης τέτοιων συμπεριφορών σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Επεσήμανε, ακόμα, πως σε ό,τι αφορά τον εκφοβισμό στο στράτευμα, το κριτήριο για το όριο αυτό δεν μπορεί να είναι ο μέσος λογικός άνθρωπος, αλλά ο μέσος λογικός στρατιωτικός, ανάλογα με τη μονάδα.

Εξάλλου, ο Σταύρος Κούρης, από το Νομικό Τμήμα του Υπουργείου Άμυνας, επεσήμανε ότι το ζήτημα αφορά σε μεγάλο βαθμό το ΓΕΕΦ και ότι θα πρέπει να δοθεί χρόνος για να εξεταστεί προσεκτικά.

Την άποψη ότι είναι σημαντικό να στοιχειοθετηθεί η έννοια «κατ’ εξακολούθηση», εξέφρασε και εκ μέρους της Αστυνομίας, ο Αντρέας Αναστασιάδης. Επεσήμανε, ακόμα, πως σε ό,τι αφορά τον διαδικτυακό εκφοβισμό, ισχύουν και άλλα αδικήματα (παραβίαση προσωπικών δεδομένων, παιδική πορνογραφία, παραβίαση λογαριασμού κ.λπ.) και σημείωσε ότι για τον εργασιακό εκφοβισμό και τον εκφοβισμό στο στράτευμα, απουσιάζει πρόνοια για διαδικτυακό εκφοβισμό, αν και είναι κάτι που γίνεται.

Από το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού αναφέρθηκε ότι υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις για τον ορισμό του σχολικού εκφοβισμού και για την εμπλοκή της αστυνομίας όπου συμβαίνει εκφοβισμός, καθώς επίσης και για τον αν λαμβάνονται υπόψη άλλες ομάδες της σχολικής κοινότητας, πέρα από τα παιδιά. Από το Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως αναφέρθηκε ότι ήδη είναι υπό διερεύνηση περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, για τα οποία δεν ήταν δυνατή διαχείριση εντός του σχολείου.

Προβληματισμό για την επίλυση του προβλήματος του σχολικού εκφοβισμού μέσω της ποινικοποίησής του εξέφρασε ο Δημήτρης Ταλιαδώρος, Πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ, προκρίνοντας ως λύση τον παιδαγωγικό τρόπο, τη νουθεσία όσων ασκούν εκφοβισμό και των παραδειγματισμό όσων παρακολουθούν τέτοια φαινόμενα. Ανέφερε, δε, ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να ποινικοποιηθεί η διαδικασία στη σχολική μονάδα. Έθεσε, ακόμα, θέμα ηλικιακού ορίου για τον ορισμό των μαθητών στον νόμο, καθώς στα σχολεία φοιτούν έως και 21 ετών, ενώ στα εσπερινά υπάρχει μεγάλο εύρος ηλικιών, από 18 και άνω. Ο εκπρόσωπος της ΟΛΤΕΚ, επιβεβαίωσε ότι θα πρέπει να εξεταστεί πώς ορίζεται ο μαθητής ηλικιακά στο κείμενο του νόμου.

Η Πρόεδρος της ΠΟΕΔ, Μύρια Βασιλείου, επεσήμανε ότι δε θα πρέπει να παραγνωρίζονται, σε περίπτωση παιδιού που ασκεί εκφοβισμό, οι ενδεχόμενες ευθύνες οικογένειας ή/και γονέων για τις πράξεις του και υπογράμμισε τη σημασία μέτρων πρόληψης, καθώς και των μέτρων στήριξης μετά την ποινή/τιμωρία.

Η Συνομοσπονδία Συνδέσμων Γονέων Μέσης Εκπαίδευσης σημείωσε ότι θα πρέπει να προχωρήσει χωρίς καθυστέρηση, μεταφέροντας «κραυγή αγωνίας» για το τι συμβαίνει σήμερα στα σχολεία. Η ΠΣΕΜ επιβεβαίωσε ότι το φαινόμενο λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις και εκδηλώνεται και στο διαδίκτυο, επεσήμανε, όμως, ότι θα πρέπει να έρχεται πρώτα η αντιμετώπιση με προληπτικά μέτρα και μετά η ποινή.

Εκπρόσωπος της Ψυχιατρικής Εταιρείας Κύπρου σημείωσε ότι γενικά πρέπει να αναγνωρίζεται η διακριτή αυτή μορφή βίας, ψυχολογικής και σωματικής, σε διάφορους χώρους. Ανέφερε, όμως, ότι υπάρχει περιθώριο καλύτερης διευκρίνισης της εξακολουθητικής συμπεριφοράς, έτσι ώστε να εξαντληθούν τα περιθώρια παρεμβάσεων θεραπευτικού χαρακτήρα, πριν φτάσει η υπόθεση στο δικαστήριο, υπογραμμίζοντας ότι είναι σημαντικό να μην παραμεληθεί η κουλτούρα πρόληψης και θεραπείας

Τη στήριξή τους στο κείμενο της πρότασης εξέφρασαν κατά τη συνεδρίαση η ΣΕΚ, η ΠΕΟ και η συντεχνία ΙΣΟΤΗΤΑ, ενώ η εκπρόσωπος της ΟΕΒ υποστήριξε ότι θα πρέπει να εξαιρεθεί από το κείμενο ο εργασιακός εκφοβισμός και να υπάρχει ειδική ρύθμιση για τη διευθέτηση τέτοιων υποθέσεων.