Της Μιράντας Λυσάνδρου

Τσίμα-τσίμα βγάλαμε και τον φετινό χειμώνα με το ηλεκτρικό ρεύμα. Σ’ αυτό μόνο οι συγκυρίες βοήθησαν. Οι άνεμοι ήταν ευνοϊκοί για την παραγωγή από αιολικά πάρκα τις μέρες που οι γηραιές μονάδες παραγωγής της ΑΗΚ είχαν υποστεί βλάβες και ταυτόχρονα υπήρχε διαθέσιμη επιπλέον ενέργεια στο ψευδοκράτους και μας παραχωρήθηκε.

Ποιος όμως μπορεί να μας εγγυηθεί ότι οι συγκυρίες θα συνεχίσουν να είναι ευνοϊκές σε σχέση με την επάρκεια ρεύματος τα επόμενα ένα με δύο χρόνια; Ουδείς! Παρότι:

• Μία μονάδα παραγωγής ιδιωτικής εταιρείας δυναμικότητας 260 ΜW είναι έτοιμη να λειτουργήσει, ενώ,
• Τον προσεχή Ιούνιο άλλη μία μονάδα παραγωγής της ΑΗΚ στο Βασιλικό, η υπ’ αριθμόν 6, ισχύος 160 MW θα είναι πλήρως εγκατεστημένη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Όχι, θύμα δεν είναι η ΑΗΚ, αλλά ο Kύπριος καταναλωτής

Φυσικό αέριο: Μην το είδατε!

Πλην όμως και οι δύο μόνο με φυσικό αέριο δουλεύουν και φυσικό αέριο… ακόμη δεν είδαμε και ούτε θα δούμε σύντομα.

Όσες υποσχέσεις κι αν έδωσε ο Υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου μετά τη λύση του συμβολαίου με την κινέζικη κατασκευαστική εταιρεία του τερματικού αποϋγροποίησης φυσικού αερίου για να μας πείσει για την ορθότητα της απόφασής του, τα χρονοδιαγράμματα μετατίθενται το ένα μετά το άλλο. Το δε κόστος για τις υποδομές εκτοξεύεται μήνα με το μήνα.

Πριν από μερικές μέρες ακούσαμε στη Βουλή για αίτημα αποδέσμευσης ποσού ύψους €200 εκατ. προς τη ΔΕΦΑ για το τερματικό φυσικού αερίου. €200 εκατ. Σαν να επρόκειτο για… στραγάλια. 

Στο μεταξύ ήδη πληρώσαμε στους Κινέζους €200 εκατ. για ένα έργο το κόστος του οποίου είχε κοστολογηθεί αρχικά στα €289 εκατ., συν έξτρα απαιτήσεις €25 που θεωρήθηκαν λογικές λόγω ανατιμήσεων πρώτων υλών την περίοδο της πανδημίας, μας κάνουν €314 εκατ. Μαζί με τα €200 εκατ. που καλείται να δώσει ο Μ. Κεραυνός, το κόστος σχεδόν διπλασιάζεται!

Όπως δήλωσε προσφάτως ο κ. Παπαναστασίου με τα €200 εκατ. «θα καλυφθούν η ολοκλήρωση των κατασκευαστικών εργασιών με βάση τις εκτιμήσεις των μηχανικών της ΕΤΥΦΑ, η ολοκλήρωση των εργασιών στον Προμηθέα ώστε να πιστοποιηθεί ως πλωτή μονάδα αεριοποίησης (σ.σ. απαιτούνται €7 εκατ. ), η ολοκλήρωση της προβλήτας, των χερσαίων υποδομών, και εργοδότηση διεθνούς συμβούλων ειδικού για ολοκλήρωση των ενεργειακών έργων (…), η αποπληρωμή δανείων, τόκοι και αρχικό κεφάλαιο για τις χρονιές 2025 και 2026, νομικά και άλλα έξοδα για τη διαιτησία στο Λονδίνο, τεχνικά συμβουλευτικά έξοδα για παρακολούθηση του έργου, στελέχωση και λειτουργία της πλωτής μονάδας για το 2025 και 2026».

Αυτό πού δεν μας είπε ο κ. Υπουργός είναι πόσα χρόνια θα χρειαστούν για απόσβεση του έξτρα κόστους έλευσης φυσικού αερίου, αν ποτέ θα γίνει απόσβεση – ενόψει της  κλιματικής ουδετερότητας  που απαιτεί η ΕΕ μέχρι το 2050 –  και ποιός θα πληρώσει τη νύφη.

Βλέπαμε την οχιά αλλά ψάχναμε τα ίχνη της

Κι επειδή, λοιπόν, φυσικό αέριο μέχρι στιγμής…γιοκ, η ΑΗΚ με τις πλάτες του Προέδρου Χριστοδουλίδη προχωρεί άρον άρον με την εγκατάσταση δύο νέων μονάδων στη Δεκέλεια ισχύος 80ΜW για να αυξήσουμε την επάρκεια και να μην οδηγηθούμε σε  black out. Οι μονάδες θα είναι υβριδικές, θα καίνε δηλαδή πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Κάτι που δεν έγινε στην περίπτωση της 6^ης μονάδας στο Βασιλικό. Εξ όσων είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε υπήρξαν κάποιες λίγες φωνές στο Υπουργείο Ενέργειας που έβλεπαν την ίδια την οχιά, αλλά επικράτησε στο τέλος η θέση κάποιων άλλων στο ίδιο το Υπουργείο που ενώ έβλεπαν κι αυτοί την οχιά έψαχναν τα ίχνη που άφηνε στο πέρασμά της. Έβλεπαν δηλαδή ότι το φυσικό αέριο θα καθυστερούσε, αλλά δεν πείστηκαν να αλλάξουν τις προσφορές ώστε και η 6^η μονάδα να δουλεύει και με πετρέλαιο. Επέμεναν ότι το φυσικό αέριο θα έρθει… εγκαίρως, μέχρι το 2022, αλλά οι εξελίξεις δυστυχώς τους διέψευσαν. Για άλλη μία φορά.  Διότι το 2010 και το 2011, μετά από πολλά «στραβοπατήματα» με τις προσφορές, λειτούργησαν οι δύο υβριδικές μονάδες στην ΑΗΚ 4 και 5 μονάδα του Βασιλικού. Ευτυχώς, τότε, δεν εισακούστηκαν οι «παραινέσεις» του Υπουργείου Ενέργειας για να καίνε μόνο φυσικό αέριο. Διότι αυτοί ήταν οι αρχικοί σχεδιασμοί, με την ελπίδα ότι με την έλευση του φυσικού αερίου το… σωτήριον έτος 2007 (!) θα είχαμε φυσικό αέριο στην Κύπρο. Οι μονάδες αυτές σήμερα, 15 χρόνια μετά, λειτουργούν ακόμα με diesel. Στην πραγματικότητα υπολειτουργούν, διότι μπαίνουν στο σύστημα μόνο όταν είναι άκρως απαραίτητο για την επάρκεια. Ο λόγος; Το πετρέλαιο είναι ακριβότερο από το μαζούτ που καίνε οι υπόλοιπες μηχανές ηλεκτροπαραγωγής…  

Η προσπάθεια των τελευταίων μηνών, όπως ανέφερε στον «Άλφα» ο κ, Πέτρου, για να μετατραπεί η μονάδα 6 και σε πετρελαίου για να μπορέσει να μπει από φέτος στην παραγωγή, έπεσε στο κενό. Είναι τεχνικά αδύνατον.

Εξ όσων γνωρίζουμε ακόμα όμως και να γινόταν κατορθωτό να τεθεί σε λειτουργία η 6^η, οι υποσταθμοί στο Βασιλικό δεν μπορούν να μεταφέρουν πέραν των 840 MW. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε ρεύματα βραχυκύκλωσης, αφήνοντας τη χώρα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Η εγκατάσταση των υποσταθμών που πρέπει να γίνουν στο Βασιλικό για να είναι δυνατή η μεταφορά ρεύματος περισσότερης ισχύος ακόμη δεν έχει ξεκινήσει. 

Επάρκεια με κάθε κόστος

Αυτός ήταν άλλος ένας λόγος που προχωρούμε άρον άρον με ένα πλαν μπι που δεν ήταν στο… πλάνο. Η αντικατάσταση των πεπαλαιωμένων σταθμών της Δεκέλειας που έπρεπε να πάνε για ανακύκλωση από το 2023 και πήραμε παράταση από την ΕΕ μέχρι το 2029, θα βοηθήσουν στην ευστάθεια του συστήματος. Τις νέες μονάδες θα τις ακριβοπληρώσουμε, βεβαίως. Τι σημαίνει αυτό; Η διατίμηση χονδρικής θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο, με το κόστος να επωμίζονται οι καταναλωτές.

Αλλά σύμφωνα με τον Υπουργό Ενέργειας κ. Παπαναστασίου: «…το κόστος σε περίπτωση black out θα είναι σαφώς ψηλότερο, και εννοείται η ΑΗΚ σαν ο δημόσιος οργανισμός παραγωγής ενέργειας, θα πρέπει να ακολουθεί κάποιες κατευθύνσεις τις οποίες δίνει η Πολιτεία. Και η Πολιτεία μίλησε. Έχει πει δια στόματος του ΠτΔ ότι πρέπει να προχωρήσει να υπάρχει αρκετή συμβατική ηλεκτροπαραγωγή, ώστε η χώρα να βρίσκεται σε επάρκεια».

Εν ολίγοις καλύτερα να πληρώσουν οι πολίτες την επάρκεια, παρά η Κυβέρνηση το πολιτικό κόστος.

Στο μεταξύ η διαδικασία αγοράς των δύο μονάδων στη Δεκέλεια, έγινε χωρίς διαφανή και διαγωνιστική διαδικασία, όπως έχει καταγγείλει ο Σύνδεσμος Ηλεκτρικής Ενέργειας με επιστολή του στην Κομισιόν. Κι όλα αυτά ενώ τον Ιούνιο θα λειτουργήσει, αν αυτή τη φορά γίνει κατορθωτό, η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτή η ενέργεια, σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζει ο Σύνδεσμος, αποδεικνύει τη μεροληψία του κράτους υπέρ της δεσπόζουσας ΑΗΚ Παραγωγής, ενώ θέτει και τη ΡΑΕΚ στο περιθώριο, μια ανεξάρτητη Αρχή που στους όρους εντολής της έχει το άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού και τη δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στον τομέα του ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου.

Φθηνό ρεύμα και πράσινα άλογα

Με αυτά και με’ κείνα στο τέλος, αν ολοκληρωθούν ποτέ οι εγκαταστάσεις φυσικού αερίου στο Βασιλικό, το όφελος για τους καταναλωτές σε σχέση με την μικρή έστω διαφοροποίηση της τιμής του ρεύματος που μας υπόσχονταν ότι θα προέλθει από τη μείωση των ρύπων, θα είναι μηδενικό.  

Κι όλα αυτά την ώρα που τα νοικοκυριά μετρούν τα κουκιά τους για να πληρώσουν τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος που εξανεμίζουν το πορτοφόλι τους. Οι δε επιχειρήσεις κάνουν υπέρμετρες προσπάθειες για να συγκρατήσουν το κόστος τους που εκτόξευσε η ενεργειακή ακρίβεια.

Είναι προφανές πως ο πακτωλός χρημάτων που έπεσε για την πράσινη μετάβαση της χώρας, πέραν των €700 εκατ. από τα Διαρθρωτικά, το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Σχέδιο RePowerEU, αλλά και την αναδιάρθρωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, κατέληξαν σε μία μαύρη τρύπα.

Κι εξηγούμαι: Οι καταναλωτές που πήραν τη χορηγία και προχώρησαν στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών βλέπουν το ρεύμα που παράγουν να το καταπίνει η ίδια μαύρη τρύπα λόγω των αποκοπών. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους επενδυτές προχώρησαν στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων. Το 2024 η διείσδυση των ΑΠΕ έφτασε στο 24,5% από 8,4% το 2015.  

Όμως: Το 2022 ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου προχώρησε σε περικοπές ΑΠΕ ύψους 3%, το 2023 13% και το 2024 οι περικοπές ανήλθαν στο 29%. Φέτος οι περικοπές θα είναι ακόμη μεγαλύτερες. Στα οικιακά φωτοβολταϊκά οι περικοπές το 2024 ήταν της τάξεως του 1% επί του συνόλου των περικοπών και φέτος μέχρι σήμερα έφτασαν στο 6%!    

Κι ενώ οι κυβερνώντες προσπαθούν να μας πείσουν ότι η κύρια αιτία των περικοπών είναι το πλεόνασμα ενέργειας από ΑΠΕ, ουδέν αναληθέστερο. Οι πεπαλαιωμένες συμβατικές μονάδες της ΑΗΚ δεν προσαρμόζονται γρήγορα στις αλλαγές ζήτησης και δεν μπορούν να επιτρέψουν στο σύστημα να δουλέψει ευέλικτα. Ως εκ τούτου όταν η παραγωγή από ΑΠΕ είναι μεγάλη, μεγάλο μέρος της ζήτησης καλύπτεται με συμβατικές μονάδες με το φθηνότερο πράσινο ρεύμα από ΑΠΕ να καταλήγει στον κάλαθο των αχρήστων, με το ρεύμα που καταναλώνουμε να είναι ακριβότερο από αυτό που θα μπορούσε να είναι.  

Ταυτόχρονα, τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας θα συνέβαλλαν σημαντικά τόσο στα θέματα ενεργειακής ασφάλειας και επάρκειας, μόνο που υπήρξε τεράστια καθυστέρηση στην εγκατάστασή τους, η οποία θα έπρεπε να γίνει σταδιακά. Όπως όμως ο μύθος της έγκαιρης έλευσης του φυσικού αερίου, έτσι και η ουτοπία της άρσης της ενεργειακής απομόνωσης με την ηλεκτρική διασύνδεση με την Ελλάδα, την Ευρώπη και το Ισραήλ, που σήμερα καταρρέει με κρότο αφήνοντας εκτεθειμένους πολλούς – ο Διαχειριστής Ενέργειας της Ελλάδας που μας πίεζε να βάλουμε ως κράτος €100 εκατ. στην επένδυση του GSI, ανέβαλε τις πληρωμές προς την Nexans γιατί το έργο τον εκθέτει οικονομικά ως εθνικό διαχειριστή του συστήματος στην Ελλάδα, όπως μας εξήγησε πρόσφατα δια ραδιοφώνου ο κ. Παπαναστασίου – άφησε τα συστήματα αποθήκευσης στην απέξω και σκότωσε το όποιο ιδιωτικό επενδυτικό ενδιαφέρον.

Όπως πληροφορούμαστε εάν σήμερα θέλουμε να δημιουργήσουμε υποδομές αποθήκευσης που θα συνεισφέρουν στην επάρκεια ρεύματος τα επόμενα 7-8 χρόνια, θα πρέπει να επενδύσουμε 1,7 δις. ευρώ. Το δε σχέδιο χορηγιών που προωθήθηκε μετά από χρόνια αναβλητικότητας και απραξίας σε σχέση με την αποθήκευση ενέργειας, δημιουργεί όφελος μόνο για τους συνδεδεμένους επενδυτές με την ΑΗΚ.

Λαμβάνοντας όλα τα πιο πάνω υπόψη, το καίριο ερώτημα, πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις θα έχουμε φθηνότερο και πιο πράσινο ρεύμα για να μπορέσουν να σηκώσουν κεφάλι τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις, παραμένει αναπάντητο.

Διαβάστε αύριο στο Alphanews.live: Εκατοντάδες εκατομμύρια το κόστος από την σκανδαλώδη αποτυχία της ενεργειακής «στρατηγικής» της τελευταίας 30ετίας.