Διαβεβαιώσεις ότι οι ανησυχίες των Αμερικανών μελετητών της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου-Ελλάδας, έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη από την Κυπριακή Δημοκρατίας δίνει ο Υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου. Κληθείς να σχολιάσει δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για ανησυχίες των Αμερικανών μελετητών ότι το έργο θα οδηγηθεί σε ναυάγιο, ο κ. Παπαναστασίου σχολιάζει ότι πρόκειται για τις ανησυχίες που εξέφρασε ο οίκος τον οποίο έχει διορίσει η Κυπριακή Δημοκρατία για να αξιολογήσει το έργο.
«Εμείς σαν Κυπριακή Δημοκρατία ορθά έχουμε διορίσει έναν οίκο αξιολόγησης ο οποίος είναι αξιόλογος και ο οίκος αυτός έχει κάποιες παρατηρήσεις, εισηγήθηκε κάποιες τροποποιήσεις σε κάποιες από τις συμφωνίες τις οποίες προτείνει ο φορέας υλοποίησης και αφορά κατά κύριο λόγο τους μελλοντικούς επενδυτές και μετόχους.»
Σημειώνει ότι έχουν μελετηθεί και δηλώνει ετοιμότητα για έναρξη διαβουλεύσεων με τον φορέα υλοποίησης αλλά και με το Υπουργείο Ενέργειας της Ελλάδας για να βρεθεί μια κοινή συνισταμένη και μια συμφωνία εφόλης της ύλης.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Τι λέει το δημοσιεύμα του «Φ»
Όπως φέρνει σήμερα στο «φως» της δημοσιότητας η εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» ο αμερικανικός οίκος Curtis, Mallet-Prevost, Colt and Mosle LLP διατυπώνει σοβαρές ανησυχίες στη μελέτη νομικής δέουσας επιμέλειας για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Ελλάδας
Οι αμερικανοί μελετητές αναλύουν με συγκεκριμένα στοιχεία και δεδομένα που συνέλεξαν τους φόβους τους αναφορικά με τη δυνατότητα υλοποίησης του έργου, όπως έχει σχεδιαστεί και επισημαίνουν σε ειδικό κεφάλαιο ότι τα έγγραφα που παραλήφθηκαν από τον ΑΔΜΗΕ δεν παρέχουν αξιόπιστες αποδείξεις ότι το έργο είναι οικονομικά εφικτό, όπως προβλέπεται από τη Συμφωνία Διασυνοριακού Αναλογικού Καταμερισμού Εξόδων.
Όπως γράφει ο «Φιλελεύθερος» ο οίκος επισημαίνει καταρχάς ότι η πρώτη συμφωνία CBCA υπογράφηκε το 2017 (όταν ακόμα φορέας υλοποίησης ήταν η EuroAsia Interconnector) και προβλέπει ότι:
(i) το συνολικό κόστος του έργου θα ανερχόταν στα 1.5 δισ εκατ. ευρώ.
(ii) η συνολική επιχορήγηση από τον μηχανισμό CINEA της ΕΕ θα ανερχόταν στα 750 εκατ. ευρώ, (iii) θα υποβαλλόταν αίτημα για δανειοδότηση του έργου κατά 50% από την ΕΤΕπ (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων).
(iv) Θα λαμβανόταν χρηματοδότηση από εμπορικές τράπεζες κατά 20% του κόστους.
Τίποτε δεν υλοποιήθηκε πλήρως
Σχεδόν κανένας από τους πιο πάνω επί μέρους σχεδιασμούς δεν υλοποιήθηκε επακριβώς.
Στα επτά χρόνια που έχουν περάσει από τότε:
(i) το προβλεπόμενο κεφαλαιουχικό κόστος του έργου έχει αυξηθεί κατά 500 εκατομμύρια ευρώ (και υπολογίζεται σήμερα στα 1.94 δισ).
(ii) η χορηγία από τον CINEA είναι κατά 93 εκατ. ευρώ χαμηλότερη από την αρχικά προβλεπόμενη (σ.σ. σχεδόν 658 εκατ.)
(iii) το αίτημα της EuroAsia για δάνειο σε ποσοστό 50% των απαιτήσεων για το έργο (εξαιρουμένης της χορηγίας από την ΕΕ) απορρίφθηκε (σ.σ. ενώ νέο αίτημα στην ΕΤΕπ από τον ΑΔΜΗΕ για δάνειο περίπου 500 εκατ. δεν έχει απαντηθεί ακόμα)
(iv) ο φορέας υλοποίησης του έργου (αρχικά η EuroAsia και από τον Οκτώβριο του 2023 ο ΑΔΜΗΕ) δεν έχουν προσελκύσει δέσμευση από επενδυτές για συμμετοχή στη διασύνδεση, ούτε δεσμεύσεις από δανειστές.
Ο γεωπολιτικός κίνδυνος
Είναι ενδιαφέρον ότι ο οίκος Curtis, Mallet-Prevost, Colt and Mosle LLP εκφράζει ανησυχία για τις τεχνικές αλλά και τις γεωπολιτικές προκλήσεις που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ολοκλήρωση του έργου.
Αναφέρει, ειδικότερα, ότι εκτός από άλλες σημαντικές τεχνικές προκλήσεις (όπως η μήκους 1.000 km και έως 3.000 μέτρα βάθος της υποθαλάσσιας καλωδιακής διαδρομής μεταξύ Κρήτης και Κύπρου) και τις οικονομικές προκλήσεις (όπως η ανάγκη προσέλκυσης επαρκών επενδύσεων και χρηματοδότησης χωρίς υψηλές αποδόσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο τον στόχο της μείωσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, το έργο αντιμετωπίζει τον ιδιότυπο κίνδυνο πιθανών (σ.σ. εχθρικών) ενεργειών από την Τουρκία, είτε για να αποτρέψει την προώθηση των εργασιών, είτε για να καταστρέψει τα περιουσιακά στοιχεία του έργου.
Ο αμερικανικός οίκος μελετών τονίζει πως «η αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου (Τουρκία) είναι πιθανώς η κύρια πρόκληση που αντιμετωπίζει η Great Sea Interconnector (ως φορέας υλοποίησης) για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση για την προώθηση του έργου.
Φορτώνει αλλού τους κινδύνους ο ΑΔΜΗΕ
Οι Αμερικανοί μελετητές επισημαίνουν στη συνέχεια ότι μέσω της Συμφωνίας Παραχώρησης του έργου, από τον ΑΔΜΗΕ στην GSI, την οποία κατέθεσε στη ΡΑΕΚ ο ΑΔΜΗΕ προς έγκριση, ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας ζητά τη μεταφορά των κινδύνων που αναφέρθηκαν ανωτέρω στην GSI. Στην οποία ο ΑΔΜΗΕ θα διατηρήσει μάλλον ένα περιορισμένο μέρος του μετοχικού κεφαλαίου και σε αυτήν πιθανό να συμμετάσχει, με ποσοστό 30% η Κυπριακή Δημοκρατία.
Και ενώ ο ΑΔΜΗΕ θα παραμείνει ιδιοκτήτης της ηλεκτρικής διασύνδεσης και θα μπορεί να επηρεάζει σε καθοριστικό βαθμό τις αποφάσεις της GSI, ζητά, σύμφωνα με τον αμερικανικό οίκο μελετών, από τους επενδυτές που θα συμμετάσχουν στην GSI να εξασφαλίσουν «επαρκή ασφάλιση έναντι μερικής ή ολικής ζημιάς ή καταστροφής του έργου, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου της άσκησης πολιτικής βίας».
Σημειώνουν, όμως, οι Curtis, Mallet-Prevost, Colt and Mosle LLP ότι απόκτηση (σ.σ. αγορά) ασφάλισης δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των κινδύνων που απειλούν την ηλεκτρική διασύνδεση. Προσθέτουν ότι ιδιαίτερα ο γεωπολιτικός κίνδυνος (Τουρκία) δεν είναι ασφαλίσιμος κίνδυνος, τουλάχιστο όχι με λογικό κόστος.
Και καταλήγουν οι μελετητές ότι οι επενδυτές δεν θα επένδυαν σε μια εταιρεία (GSI) επιβαρυμένη με μια υποχρέωση που δεν μπορεί να υλοποιηθεί και εκτεθειμένη σε κίνδυνο τερματισμού.
Εν ολίγοις, ενώ πολλοί από την πλευρά του ΑΔΜΗΕ, της ελληνικής Κυβέρνησης αλλά και της κυπριακής Κυβέρνησης προσπαθούσαν το περασμένο καλοκαίρι να εμφανίσουν ως υπερβολικές και αβάσιμες τις ανησυχίες τεχνοκρατών, πολιτικών στελεχών και της κοινής γνώμης σε Κύπρο και Ελλάδα για τον κίνδυνο ανατροπής ή ματαίωσης των σχεδιασμών από την Τουρκία (με σοβαρή επιβάρυνση των καταναλωτών ρεύματος στις δύο χώρες, χωρίς οποιοδήποτε ενεργειακό ή τιμολογιακό όφελος), ο αμερικανικός οίκος επαναφέρει στο προσκήνιο τον γεωπολιτικό κίνδυνο και του αποδίδει μάλιστα μεγάλη βαρύτητα.
Η αντιμετώπιση του κινδύνου «Τουρκία»
Σημειώνεται ακόμα στη μελέτη ότι η πιο πρόσφατη τροποποίηση της Συμφωνίας CBCA (διασυνοριακός αναλογικός καταμερισμός κόστους), με ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου 2024, φαίνεται να στοχεύει στην αντιμετώπιση του γεωπολιτικού κινδύνου με τη μεταφορά του 100% του κόστους από τερματισμό του έργου χωρίς ευθύνη του φορέα υλοποίησης στην Ελλάδα και στην Κύπρο (50% για κάθε χώρα), «σε περίπτωση καθυστέρησης ή ακύρωσης/τερματισμού του έργου λόγω εξωτερικών παραγόντων που είναι πέραν του ελέγχου του Project Promoter ή/και των συμβεβλημένων προμηθευτών/πωλητών και εργολάβων του».
Ο οίκος μελετών σημειώνει ότι αυτή η εξέλιξη είναι μια πιο λογική προσπάθεια διαχείρισης του κινδύνου, αλλά εξακολουθεί να μην επαρκεί για τον αποτελεσματικό μετριασμό του κινδύνου, εκτός εάν οριστεί επακριβώς πώς και πότε θα καταβληθούν οι κατανεμημένες δαπάνες εάν επέλθει ο γεωπολιτικός κίνδυνος και πώς η GSI θα μπορέσει να εφαρμόσει πραγματικά αυτήν τη δέσμευση εάν χρειαστεί.
Δύσκολη η χρηματοδότηση
Σε μερικά σημεία της πολυσέλιδης μελέτης, οι Curtis, Mallet-Prevost, Colt and Mosle LLP επισημαίνουν τις σοβαρές επιφυλάξεις τους για τη δυνατότητα της GSI -και του έργου, όπως προωθείται- να προσελκύσει στρατηγικούς επενδυτές. Ιδιαίτερα στη βάση της Συμφωνίας Παραχώρησης που ζητά ο ΑΔΜΗΕ να του εγκρίνει η ΡΑΕΚ. Αλλά και με δεδομένο -όπως θεωρούν οι μελετητές- τον γεωπολιτικό κίνδυνο.
Επιπλέον, όμως, οι μελετητές επισημαίνουν πως μέχρι στιγμής ο ΑΔΜΗΕ συζήτησε πιθανούς όρους δανειοδότησης μόνο με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας και -σύμφωνα με τους Curtis- δεν διαθέτει χρηματοοικονομικό σύμβουλο για την υποστήριξη των προσπαθειών συγκέντρωσης κεφαλαίων.
Αυτό, σημειώνει ο οίκος, είναι ασυνήθιστο, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι ο ΑΔΜΗΕ έχει παραχωρήσει το Full Notice to Proceed (τελική δεσμευτική παραγγελία για το συμβόλαιο 1.4 δισ για το καλώδιο) πριν ένα χρόνο. Οι πρόσφατες πληροφορίες, ωστόσο, αναφέρουν πως ο ΑΔΜΗΕ δεν έχει παραχωρήσει το FΝtP στη Nexans.
