Του Νικόλα Ζαννέττου – [email protected]
Θερμοκρασίες που προσομοιάζουν με εκείνες γειτονικών χωρών όπως της Αιγύπτου, παρατεταμένους καύσωνες, λιγότερη βροχόπτωση και ξηρασία, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχουν αυτά τα στοιχεία στην ανθρώπινη ζωή, τη λειτουργία της χώρας και το φυσικό της περιβάλλον, εκτιμάται πως θα φέρει η κλιματική αλλαγή στο μικρό μας νησί. Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), εκπέμπει SOS για την παγκόσμια κοινότητα, όμως αυτό που θα πρέπει να κρατήσουμε είναι πως η χώρα μας εμπίπτει στα Hot Spots. Με απλά λόγια, η μεταβολή στο κλίμα μας επηρεάζει ήδη, θα μας επηρεάσει ακόμα περισσότερο, πιο σύντομα και πιο έντονα απ’ ότι άλλες περιοχές του πλανήτη.
Το θέμα απασχόλησε την κουβέντα που είχαμε με τον Επίκουρο Καθηγητή του Ινστιτούτου Κύπρου Δρ. Θεόδωρο Χριστούδια. Οι εκθέσεις του Ινστιτούτου και τα κλιματολογικά του μοντέλα, λήφθηκαν υπόψη από το IPCC σε ότι αφορά τη χώρα μας.
“Ζούμε ήδη την κλιματική αλλαγή”
«Το καινούργιο στοιχείο σε σχέση με την αντίστοιχη έκθεση του 2013, είναι ότι πλέον την κλιματική αλλαγή τη ζούμε και αυτό είναι αδιαμφησβήτητο», ανέφερε ο Δρ. Χριστούδιας, όταν κλήθηκε να μας περιγράψει με μερικά λόγια τη συγκεκριμένη έκθεση. Προσθέτει πως η γη έχει ήδη θερμανθεί πάνω από 1 βαθμό κελσίου ενώ το τρένο του στόχου να μην ξεπεράσουμε την αύξηση 1,5 βαθμού κελσίου χάνεται μέρα με τη μέρα.
«Έχουμε ήδη εξαντλήσει το 85% του διαθέσιμου προϋπολογισμού σε εκπομπές αερίων για να μείνουμε κάτω από αυτό το στόχο. Δηλαδή μόνο 15% του προϋπολογισμού μας έχει μείνει αν θέλουμε να μείνουμε στον στόχο που θέσαμε. Το πιο πιθανό είναι ότι θα φτάσουμε τον 1,5 βαθμό μέσα στη δεκαετία του 2030. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και καινούργιο στοιχείο και φαίνεται ότι ακόμα και να σταματήσουμε άμεσα να εκπέμπουμε αέρια του θερμοκηπίου, ο κόσμος θα συνεχίσει να θερμαίνεται τουλάχιστον για άλλα 10 χρόνια, μέχρι το 2040 δηλαδή. Αυτό σημαίνει ότι 1 δις άνθρωποι θα έρθουν αντιμέτωποι με κύματα καύσωνα που είναι απειλητικά για τη ζωή τουλάχιστον μια φορά κάθε πέντε χρόνια. Είμαστε σε μια τροχιά που βάζει σημαντική μερίδα του ανθρώπινου πληθυσμού της γης σε σοβαρό κίνδυνο», εξηγεί πολύ παραστατικά.
Φταίει ο άνθρωπος πέραν πάσης αμφιβολίας
Το άλλο στοιχείο το οποίο αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση, είναι πως για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα δεν χωράει αμφιβολία πως για τη σημερινή κλιματική αλλαγή ευθύνεται ο ανθρώπινος παράγοντας.
«Έχουν συμβεί εκτεταμένες και ραγδαίες αλλαγές τα τελευταία 50 χρόνια. Ποτέ δεν είχαμε τόσο ραγδαία και μεγάλη αλλαγή του κλίματος στο βαθμό που την παρατηρούμε σήμερα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Λιώσιμο πάγων, καύσωνες, ξηρασία
Τα τρία αυτά φαινόμενα που παρατηρούνται πιο έντονα από ποτέ, συνδέονται με το γεγονός ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα και η μεταβολή στο κλίμα, επηρεάζει την ατμόσφαιρα, τον ωκεανό, τους πάγους, τη βιόσφαιρα και τους ζωντανούς οργανισμούς.
«Ακόμα και αν δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει απευθείας σύνδεση ενός φαινομένου με την κλιματική αλλαγή είναι φανερό ότι ο ρυθμός και η ένταση αυτών των νέων φαινομένων δεν θα υπήρχε αν δεν είχαμε την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Δηλαδή ζούμε σε ένα κόσμο διαφορετικό από εκείνο που ξέραμε πλέον», εξηγεί ο Δρ. Χριστούδιας, επισημαίνοντας ότι τα τελευταία 100-200 χρόνια η σταθερότητα σε ότι αφορά το σύστημα της γης, επέτρεψε στη ραγδαία εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού εξαιτίας ακριβώς αυτής της σταθερότητας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για τον +1,09 βαθμό κελσίου που ήταν η μεταβολή της θερμοκρασίας τα τελευταία χρόνια, οι φυσικές διεργασίες είναι υπεύθυνες μόλις για το 10% της αλλαγής. Το υπόλοιπο, δηλαδή περίπου ο 1 βαθμός, προέρχεται καθαρά από την ανθρώπινη δραστηριότητα και την αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας και την αλλαγή της επιφάνειας της γης μέσω των αναπτύξεων.
Πως γίνεται η επίδραση στο κλίμα;
Η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως διοξειδίου του άνθρακα, διατηρεί τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα και μεταβάλλει το κλίμα. Για να επέλθει ισορροπία αναγκαστικά μετατοπίζεται η μέση θερμοκρασία της γης και ανεβαίνει η θερμοκρασία. Ως αποτέλεσμα λιώνουν οι πάγοι, ανεβαίνει το επίπεδο της θάλασσας παγκοσμίως, έχουμε μια πιο ξηρή ατμόσφαιρα που κρατάει περισσότερη υγρασία γι’ αυτό και περιοχές που είχαμε ακραίες βροχοπτώσεις ενδέχεται να έχουν ακόμα χειρότερες μελλοντικά, σε περιοχές που είχαμε ξηρασία από την άλλη όπως στη Μεσόγειο η θερμοκρασία ξηραίνει το έδαφος και έτσι τα φαινόμενα καύσωνα γίνονται ακόμα χειρότερα. Κατ’ επέκταση, εξηγεί ο Δρ. Χριστούδιας, έχουμε τα φαινόμενα των πυρκαγιών που λόγω της ξηρής επιφάνειας γίνονται πιο σοβαρές και πιο έντονες.
Η Κύπρος του 2030
Υποβάλαμε το εξής ερώτημα στον Δρ. Χριστούδια: Στην Κύπρο ούτως ή άλλως οι θερμοκρασίες ήταν διαχρονικά υψηλές. Ποιες είναι οι ουσιαστικές αλλαγές που θα μπορούσαμε να διασυνδέσουμε με την κλιματική αλλαγή; Λάβαμε την εξής απάντηση:
“Ναι ψηλές θερμοκρασίες είχαμε πάντα το καλοκαίρι αλλά τώρα μιλάμε ότι και μελέτες του Iνστιτούτου Κύπρου που συμπεριλαμβάνονται στην μελέτη του IPCC, δείχνουν ότι αν μείνουμε στην τροχιά που είμαστε τώρα, στο μέλλον το πιο δροσερό καλοκαίρι θα είναι πιο θερμό από το πιο ζεστό καλοκαίρι που ζήσαμε μέχρι τώρα. Οπότε πάμε σε μια νέα τάξη πραγμάτων. Θα ζούμε καλοκαίρια που ζουν στο Κάιρο ή πιο κάτω. Ήδη από μετρήσεις δορυφόρων οι θερμοκρασίες της επιφάνειας έφτασαν τους 50 βαθμούς κελσίου και θα είναι πρωτόγνωρα τα πράγματα. Ναι μεν είχαμε ζεστά καλοκαίρια αλλά τώρα πλέον θα έχουμε καυτά καλοκαίρια όλο και περισσότερες και συνεχόμενες μέρες καύσωνα, πιο ψηλές θερμοκρασίες και αυτό είναι φαύλος κύκλος γιατί η παρατεταμένη ξηρασία αφαιρεί και την υγρασία από το έδαφος και φέρνει ακόμα πιο έντονα φαινόμενα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Εξήγησε ότι καθώς το παγκόσμιο παλεύει για να κρατήσει τη μεταβολή της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό κελσίου, στην Μεσόγειο μάλλον τον ξεπεράσαμε ή είμαστε πολύ κοντά.
«Οπότε μιλούμε ότι θα έχουμε πολλαπλασιασμό των ημερών που θα έχουμε καύσωνα και θα μεγαλώσουν οι συνεχείς περίοδοι που θα έχουμε αυτά τα φαινόμενα, η έκταση τους δηλαδή. Αν τα είχαμε δηλαδή μόνο στους θερινούς μήνες μέχρι σήμερα, ενδέχεται να έχουμε πιο νωρίς αυτά τα φαινόμενα», ανέφερε, προσθέτοντας πως η μείωση της βροχόπτωσης με βάση τις εκτιμήσεις μπορεί να κυμανθεί από 20-50%.
Τι κάνουμε για όσα έρχονται;
Έχοντας τα πιο πάνω υπόψη, η Κύπρος θα πρέπει να επενδύσει στην επιχειρησιακή ικανότητα της σε ότι αφορά την κατάσβεση πυρκαγιών, τις κτιριακές υποδομές, ενώ θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως θα χρειαζόμαστε περισσότερο τις αφαλατώσεις.
Τα θέματα αυτά απασχολούν την Πρωτοβουλία Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής για την Κλιματική Αλλαγή της οποίας ηγείται η Κύπρος με σκοπό την ανάπτυξη ενός περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων και μετριασμό των επιπτώσεων σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού. Η ολοκληρωμένη επιστημονική έκθεση θα οριστικοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 2021.
Επιπλέον με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση δημιουργήθηκε το έργο EMME-CARE με σκοπό τη δημιουργία ενός περιφερειακού Κέντρου Αριστείας (ΣτΕ) για την έρευνα για το κλίμα και την ατμόσφαιρα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (ΕΜΜΕ), το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως «καυτό σημείο» της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής. Κατά την ίδρυση του νέου Κέντρου, το Ινστιτούτο Κύπρου ένωσε τις δυνάμεις του με κορυφαία παγκοσμίως ινστιτούτα στον τομέα της κλιματικής και περιβαλλοντικής έρευνας που λειτουργούν ως Συνεργάτες του: το Max Planck Institute for Chemistry (MPIC) στη Γερμανία, η Γαλλική Εναλλακτική Ενέργεια και η Ατομική Επιτροπή Ενέργειας (CEA) και το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι (UHEL).
O Δρ. Χριστούδιας είναι επίκουρος Καθηγητής στο Ινστιτούτο Κύπρου
