Του Νικόλα Ζαννέττου – [email protected]
Καθώς σε εξέλιξη βρίσκονται οι πρώτες βολιδοσκοπήσεις για να κινηθούν τα πράγματα προς τα εμπρός στο κυπριακό, η ε/κ πλευρά δια του Προέδρου της Δημοκρατίας, αξιώνει τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντάνα τον Ιούλιο του 2017. Την ίδια στιγμή η τουρκική πλευρά εμμένει στην εκτός πλαισίου θέση της περί αναγνώρισης της κυριαρχικής ισότητας του ψευδοκράτους ως προϋπόθεση για την επανέναρξη συνομιλιών, αξιώνοντας λύση δύο κρατών. Επί του εδάφους κατά τα έτη του παρατεταμένου αδιεξόδου σημειώθηκαν τετελεσμένα που καθιστούν τα πράγματα πιο δύσκολα και περίπλοκα. Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Γλαύκος Κληρίδης, Μιχάλης Σοφοκλέους, ο αρμόδιος για θέματα κυπριακού στο ΑΚΕΛ, Τουμάζος Τσελεπής και ο πολιτικός αναλυτής Χρήστος Ιακώβου, κλήθηκαν από το AlphaNews.live να απαντήσουν ένα καίριο ερώτημα:
Είναι εφικτή η επανέναρξη συνομιλιών στο κυπριακό ακριβώς από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντάνα και με άθικτο το πλαίσιο Γκουτέρες;
Μιχάλης Σοφοκλέους
Η απάντηση στο ερώτημά σας είναι ναι. Χωρίς βέβαια να μπορεί να παραγνωριστεί ότι το θέμα δεν είναι τόσο απλό και εύκολο. Πολλοί περιορίζουν την ανάλυση τους σε δύο κορυφαία και υπαρκτά προβλήματα. Πρώτο, την σκληρή Τουρκική θέση για δύο κράτη ή την κυριαρχική ισότητα όπως προβάλλεται. Μια απαίτηση που δεν βρίσκει απήχηση στη διεθνή κοινότητα, πολύ περισσότερο στην Ευρώπη, η οποία, για πολλούς λόγους, δεν επιθυμεί να επισφραγίσει αποσχιστικές ενέργειες. Επιπλέον, στο Κραν Μοντανά, όσα κι αν λέγονται, η Τουρκία δεν έδειξε διατεθειμένη να κάνει το μεγάλο βήμα στο θέμα της ασφάλειας, το κορυφαίο για την δική μας πλευρά.
Το δεύτερο πρόβλημα, είναι η αμφισημία των δικών μας τοποθετήσεων. Ναι μεν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καταβάλλει μια μεγάλη προσπάθεια να διακηρύξει ότι θέλει να επαναρχίσουν οι συνομιλίες «από εκεί που έμειναν», αλλά, στην επόμενη αποστροφή του λόγου του, αμφισβητεί το περιεχόμενο του εκεί που μείναμε. Η σπουδή να επικεντρωθούν όλες μας οι προσπάθειες στο διορισμό Ευρωπαίου μεσολαβητή αντί στην ουσία, την επιμονή στην Ομοσπονδία και την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από τον ΟΗΕ. Μάλλον, τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία την εισέπραξαν στην Ευρώπη με καχυποψία. Δεν είναι «κουτόφραγκοι» οι Ευρωπαίοι να κάνουν το δικό μας πρόβλημα δικό τους, χωρίς μάλιστα να είναι καθόλου σίγουροι για τη δική μας βούληση. Οι «εξυπναδίστικες» προκλήσεις στα κόμματα στο εσωτερικό να τοποθετηθούν σε επί μέρους ζητήματα (χρήστης/ιδιοκτήτης κοκ) επιτείνουν την εντύπωση ότι μια νέα «περιρρέουσα» δημιουργείται αντί ένα κλίμα που βοηθά να πείσουμε για τις πραγματικές μας προθέσεις.
Πέραν των προφανών, το Κυπριακό πρέπει να το βλέπουμε πάντα σε τρία επίπεδα: το διεθνές γεωστρατηγικό, αυτό των συνομιλιών και το δικοινοτικό. Στο διεθνές γεωστρατηγικό επίπεδο ήταν προφανές λίγο μετά την Ρωσική εισβολή ότι επανέρχεται έντονα το ενδιαφέρον στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα καυτά θέματα της ενέργειας και της περιφερειακής ασφάλειας δημιουργούν τις προϋποθέσεις αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος για το Κυπριακό, το οποίο προηγουμένως ήταν ανύπαρκτο. Ο εκλογικός κύκλος έχει ολοκληρωθεί, η Ρωσία φαίνεται να αποτυγχάνει στην Ουκρανία και ο κ. Ερτογάν κάνει μια σαφή (και άτακτη) στροφή στη δύση. Είδαμε τις τελευταίες μέρες να διαφοροποιούνται άρδην τοποθετήσεις σε σωρεία ζητημάτων (Σουηδία, F16, Ευρώπη κλπ). Έχουμε δει σημαντικές δηλώσεις επαναπροσέγγισης τόσο από τον Τούρκο Πρόεδρο όσο και από τον Έλληνα Πρωθυπουργό.
Το δυστύχημα είναι ότι δεν ακούσαμε τίποτα και από κανέναν για την Κύπρο. Διαβάζουμε μόνο διαρροές που κάνει η ίδια η δική μας πλευρά στα δικά μας ΜΜΕ και από κανένα διεθνή παράγοντα δεν επιβεβαιώνονται. Η γεωπολιτική συγκυρία όμως τώρα είναι που δημιουργείται και το παράθυρο ευκαιρίας δεν θα είναι ανοικτό για πολύ. Γι’ αυτό και η σημερινή πραγματικότητα της πλήρης απουσίας της Κύπρου πρέπει επειγόντως να ανατραπεί. Δεν θα έχουμε καμία εξέλιξη εάν το Κυπριακό δεν συμπεριληφθεί στα ζητήματα που τίθενται με ένταση στην Τουρκία. Προς το παρόν η πλευρά μας φαίνεται να έχει μείνει μόνη της. Ένα γεγονός που μειώνει ακόμη και τις δυνατότητές της μας ανταλλάγματα εάν τεθεί θέμα ενίσχυσης της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας (το θέμα της κατάργησης της βίζας είναι ακόμη πιο πολύπλοκο). Η δε πρόταση του Προέδρου για πλήρη και σκληρή σύνδεση του οδικού χάρτη των ευρωτουρκικών σχέσεων με την πορεία λύσης του Κυπριακού είναι ανήκουστη, απαράδεκτη και θα καταστήσει το εθνικό μας πρόβλημα όμηρο των όποιων ακαθόριστων ευρωπαϊκών φιλοδοξιών της Τουρκίας, τις οποίες η Ευρώπη δεν πρόκειται να συμμεριστεί στο ορατό μέλλον, στέλνοντας ουσιαστικά και επισήμως το Κυπριακό στις Ελληνικές καλένδες.
Στο επίπεδο των συνομιλιών τώρα, η μπάλα είναι πρωτίστως στην ίδια την Τουρκία. Δεν μπορούν να ξεκινήσουν συνομιλίες με τη θέση για τα δύο κράτη. Ούτε όμως και έχουμε εμείς, από μόνοι μας, τη δυνατότητα να αλλάξουμε την απαίτηση της Τουρκίας, πολύ περισσότερο από την ώρα που η παρουσία του Ερσίν Τατάρ, όχι μόνο δεν βοηθά αλλά περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Χρειαζόμαστε τους ξένους, για να αλλάξει η Τουρκία στάση. Για να τους έχουμε όμως, θα πρέπει πρώτα να τους πείσουμε ότι είμαστε αποφασισμένοι να φτάσουμε μέχρι το τέλος. Ότι δεν θέλουμε συνομιλίες απλά για να ροκανίζουμε τον χρόνο και να κάνουμε πολιτικά παιγνίδια στο εσωτερικό. Έχουμε ήδη «κάψει» πολλούς ξένους στο Κυπριακό, η αμφισβήτηση και η διστακτικότητα είναι μεγάλη, τόσο απέναντι στην πλευρά μας γενικά αλλά και ειδικότερα απέναντι στον Νίκο Χριστοδουλίδη και τις δυνάμεις που τον στηρίζουν.
Τέλος, είναι το δικοινοτικό επίπεδο. Εκεί όπου οι «δυνατοί» είμαστε εμείς, οι Ελληνοκύπριοι. Δυστυχώς, στα άγονα χρόνια που πέρασαν, τα τετελεσμένα επί του εδάφους των κατεχομένων καλπάζουν με την ανέγερση σωρείας αναπτύξεων. Οι δυνάμεις των Τουρκοκυπρίων που επιζητούν τη λύση πιέζονται εδώ και καιρό, η απαισιοδοξία επικράτησε και η εξάρτηση από την Τουρκία όχι απλά καθιερώθηκε περισσότερο, αλλά επιχειρεί να αλλάξει και τη φυσιογνωμία του σύνοικου στοιχείου. Ο ίδιος ο κ. Τατάρ προσομοιάζει σε θέσεις με τον Ραούφ Ντενκτάς, χωρίς όμως να έχει το πολιτικό του εκτόπισμα ή την επιρροή που είχε ο Ντενκτάς στην Τουρκία. Ο αδιανόητα ερασιτεχνικός χειρισμός της Κυβέρνησης για τα καύσιμα επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση. Στο δικοινοτικό επίπεδο θα είναι χρήσιμο να πάρει πρωτοβουλία η πλευρά μας και να απλώσει ξανά το χέρι στους Τουρκοκυπρίους, ακόμη και χωρίς αντάλλαγμα σε πρώτο στάδιο. Ίσως με την διάνοιξη κάποιου οδοφράγματος ή με κάποια άλλα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Θα είναι μια κίνηση που θα μας προσδώσει κάποια αρχική αξιοπιστία. Επανερχόμενος στο αρχικό σας ερώτημα, επιμένω ότι η απάντηση είναι ναι, μπορούμε να πάμε πίσω στο πλαίσιο Γκουτέρες. Ασφαλώς το κλειδί το κρατά η Τουρκία. Για να το χρησιμοποιήσει, θα πρέπει να πιεστεί έντονα και να δημιουργηθεί μια διεθνής κατάσταση που να συμφέρει και την ίδια. Για να πιεστεί από τους ξένους, απαραίτητη προϋπόθεση είναι εμείς πρώτα να τους πείσουμε ότι δεν θα τους «κρεμμάσουμε».
Τουμάζος Τσελεπής
Το αν είναι εφικτή ή όχι η επανέναρξη συνομιλιών ακριβώς το σημείο που έμειναν στο Κραν Μοντάνα και με άθικτο το πλαίσιο Γκουτέρες δεν μπορεί κανένας να το απαντήσει διότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε επακριβώς πως σκέφτεται η Τουρκία. Αλλά για να έχουμε ελπίδα να γίνει αυτό και να απαντηθεί το ερώτημα μας θα πρέπει πρώτιστα να θέσουμε την Τουρκία ενώπιον των ευθυνών της, δηλαδή να ασκηθεί πίεση πάνω στην Τουρκία για να έρθει να απαντήσει αυτό το ερώτημα. Μόνο τότε θα λύσουμε την απορία μας κατά πόσο θα ήταν διατεθειμένη να επανέλθει σε αυτό το σημείο ή όχι. Για να μπορέσουμε λοιπόν να απαντήσουμε το ερώτημα, με δύο λόγια θα πρέπει πρώτα-πρώτα η ε/κ πλευρά να πείσει ότι η ίδια είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο για συνέχιση ακριβώς απ’ εκεί που μείναμε και με το πλαίσιο Γκουτέρες. Με το να το λες φραστικά δεν πείθεις και είναι γι’ αυτό το λόγο που εδώ και έξι χρόνια δεν έγινε εφικτή η επανέναρξη διαπραγματεύσεων ούτε μπορέσαμε να δοκιμάσουμε την Τουρκία. Πρέπει λοιπόν η ε/κ πλευρά να κάνει μια ξεκάθαρη δήλωση προς αυτή την κατεύθυνση, τη δήλωση την κάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, για να είμαστε δίκαιοι, αλλά πρέπει να πείσουμε ότι το εννοούμε. Με το να λέμε ότι δέχομαι να συνεχίσω απ’ εκεί που μείναμε, με το πλαίσιο Γκουτέρες, αλλά την ίδια ώρα να λέμε πρόνοιες του πλαισίου Γκουτέρες για παράδειγμα αυτή του περιουσιακού δεν μου αρέσουν και θέλω να τις αλλάξω, ή δεν μπορώ να αποδεχθώ τη μια θετική ψήφο στο Υπουργικό Συμβούλιο, καταλαβαίνεται ότι δεν μπορούμε να πείσουμε ούτε τα Ηνωμένα Έθνη για να εργαστούν για επανέναρξη της διαδικασίας και πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να ασκήσουμε καμιά πίεση στην Τουρκία για να λύσουμε την απορία μας. Η απάντηση λοιπόν είναι πρέπει να αναλάβουμε το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί πρώτα-πρώτα, δεν είναι μεγάλο αυτό το μερίδιο αλλά υπάρχει. Μόνο και μόνο τότε θα διαπιστώσουμε κατά πόσο η Τουρκία θα ήταν διατεθειμένη να επανέλθει στο σημείο που βρισκόμασταν στο Κραν Μοντάνα ή αν θα μείνει στη σημερινή της θέση για δύο κράτη την οποία είχε εγκαταλείψει εδώ και 20 χρόνια και της δόθηκε η ευκαιρία να επανέλθει μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντάνα.
Σημειώνει πως σήμερα η βελτίωση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση, η αλλαγή της ρητορικής έναντι της Ελλάδας αλλά και η στροφή της προς την ΕΕ ενώ δεν έχουν άμεση σχέση με το κυπριακό ενδεχομένως να επηρεάσουν θετικά.
Χρίστος Ιακώβου
Θεωρητικά για να επαναρχίσουν οι συνομιλίες θα πρέπει να υπάρξει μία συμπεφωνημένη βάση η οποία να λειτουργήσει ως κοινό έδαφος εποικοδομητικής συζήτησης για λύση. Η Τουρκία όμως, από το αδιέξοδο των εντατικοποιημένων συνομιλιών το 2017 και εντεύθεν απέδειξε αυτό που κάνει εδώ και 49 χρόνια. Οδηγεί τις συνομιλίες σε εκφυλισμό και εκμεταλλεύεται το αδιέξοδο για να δημιουργήσει νέα δεδομένα. Συνεπώς το πλαίσιο Γκουντέρες έχει προ πολλού παραβιασθεί από την τουρκική πλευρά. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να προβληματίσει την ελληνική πλευρά. Είναι καιρός να αναθεωρήσει την στρατηγική των τελευταίων 49 ετών. Ουδείς πλέον αμφιβάλλει σήμερα ότι το Κυπριακό απέχει πολύ από το να ευρίσκεται πλησίον των στόχων και των παραστάσεων της λύσεως όπως η Ελληνική πλευρά τους διεμόρφωσε αμέσως μετά την εισβολή. Ελάχιστοι, όμως, αμφιβάλλουν ότι οι προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος διολισθαίνουν βαθμιαία και σταθερά προς τις τουρκικές θέσεις.
Οι διεθνείς πιέσεις που δέχεται η τουρκική πλευρά είναι οριοθετημένες, γεγονός που της επιτρέπει να θέτει μαξιμαλιστικές απαιτήσεις χωρίς σοβαρό κόστος. Ήδη η Τουρκία παρουσιάζει επικοινωνιακά το γεγονός της έναρξης των συνομιλιών ως την εσχάτη υποχώρηση και θεωρεί ότι από εδώ και πέρα θα πρέπει η ελληνική πλευρά να αποδείξει ότι θέλει λύση. Στα 409 χρόνια που έχουν περάσει από την εισβολή, η ελληνική πλευρά έχει εξαντλήσει όλα τα περιθώρια υποχωρήσεων. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αδιέξοδο με την πλάτη στον τοίχο. Από τη μια θα πρέπει να δείξει τη μεγίστη ευελιξία, προκειμένου να μη δώσει προσχήματα στο διεθνή παράγοντα για να επαναλάβει την πρακτική του 2004 που της κατελόγησε την ευθύνη για την απόρριψη του σχεδίου λύσης του ΟΗΕ. Στην κατάσταση που έχει περιέλθει σταδιακά η ελληνική πλευρά, είναι πλέον διάχυτος ο φόβος ότι ένα νέο δημοψήφισμα εάν απορριφθεί δημοκρατικά από το λαό θα ανατρέψει στρατηγικούς στόχους που αφορούν οποιουσδήποτε άλλους εκτός από τους ελληνοκυπρίους οι οποίοι θα κληθούν εκ νέου να πληρώσουν το κόστος της «απόρριψης της λύσης».
