Του Νικόλα Ζαννέττου – [email protected]
Άλλο ένα έτος στασιμότητας και προσπαθειών που δεν απέδωσαν ήταν το 2021 για το κυπριακό. Τη χρονιά που μας πέρασε συμπληρώθηκαν 47 χρόνια από την τουρκική εισβολή με την Κύπρο να εξακολουθεί να παραμένει μοιρασμένη και το εθνικό πρόβλημα να αποτελεί ξεκάθαρα ένα από τα μακροβιότερα άλυτα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών.
Η χρονιά άρχισε με τίτλο «Έτος Αποφάσεων το 2021 για το κυπριακό» και την Τζέιν Χολ Λουτ να συνεχίζει τα πήγαινε-έλα στη Λευκωσία, την Αθήνα και την Άγκυρα. Ο στόχος ήταν η διευθέτηση μιας νέας πενταμερούς διάσκεψης, άτυπης αυτή τη φορά, επειδή η Άγκυρα δεν δεχόταν να συζητήσει επίσημα. Η Τουρκία μιλούσε για λύση δύο κρατών, η Ε/κ πλευρά για λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Το διακύβευγμα αυτής της διάσκεψης ήταν η αναζήτηση κοινού εδάφους για επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων. Ο στόχος για συνέχιση από το σημείο που διακόπηκαν οι διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντάνα το 2017, φαινόταν ανέφικτος. Οι προοπτικές επιτυχίας της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης, ήταν εξαιρετικά περιορισμένες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προοπτική για μια νέα πενταμερή διάσκεψη είχε ανοίξει κατά την τριμερή συνάντηση του Βερολίνου ανάμεσα σε Γκουτέρες-Αναστασιάδη και Ακιντζί στις 25/11/2019. Ωστόσο έκτοτε μεσολάβησαν οι εκλογές των κατεχομένων και η ανάδειξη του Ερσίν Τατάρ.
Στο πλαίσιο της προετοιμασίας της άτυπης πενταμερούς, ο Νίκος Αναστασιάδης είχε αποστείλει επιστολή προς τον Γενικό Γραμματέα ενημερώνοντας τον ότι ήταν έτοιμος να ανταποκριθεί θετικά στην έκκληση του για τολμηρά Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δήλωνε ενημέρωνε για την ετοιμότητα του να:
- Τοποθετηθούν το παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου και η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου υπό τον έλεγχο της ΟΝΦΙΚΥΠ και να ανοίξουν προς τον έξω κόσμο.
- Σύναψη συμφωνίας ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και την Τουρκία για καθορισμό ΑΟΖ
- Δημιουργία escrow account για τα έσοδα του φυσικού αερίου
Η ανταπόκριση τόσο από την Άγκυρα όσο και από την νεοεκλεγείσα ηγεσία Τατάρ στα κατεχόμενα ήταν αρνητική.
Την ίδια ώρα ενεργό ρόλο σε μια περίοδο που το κυπριακό δεν αποτελούσε σημείο ενδιαφέροντος για τις μεγάλες δυνάμεις, αναλαμβάνουν οι Βρετανοί, θεωρώντας πως παρά το χάσμα που διαφαινόταν από τις δημόσιες δηλώσεις των δύο πλευρών, ο όρος Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία θα μπορούσε να χωρέσει τις απαιτήσεις των Τούρκων για κυριαρχική ισότητα και να ξεπεραστεί το εμπόδιο της λύσης των δύο κρατών.
Τον Φεβρουάριο τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν την πραγματοποίηση της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης που θα γινόταν στη Γενεύη από τις 27-29 Απριλίου. Η πραγματοποίηση της περί τα τέλη Απριλίου δημιουργούσε μια απόσταση ασφαλείας που ήταν χρήσιμη για την εκτόνωση των εντάσεων στα ελληνοτουρκικά.
«Σκοπός της συνάντησης θα είναι να προσδιοριστεί αν υπάρχει κοινό έδαφος για να διαπραγματευθούν τα μέρη μια διαρκή λύση του κυπριακού προβλήματος, εντός ενός προβλεπτού ορίζοντα», έλεγε τότε η σχετική ανακοίνωση.
Ψηφίσματα, Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, κεκτημένο συνομιλιών, παραμέτρους του Κραν Μοντάνα και συμμετοχή της ΕΕ προέτασσε η ε/κ πλευρά ενόψει της συνάντησης.
Λύση δύο κρατών με κυριαρχική ισότητα, ίσο διαμοιρασμό των αποθεμάτων φυσικού αερίου και βέτο σε συμμετοχή της ΕΕ έθετε η τουρκική πλευρά.
Οι οιωνοί ήσαν αρνητικοί
Η Τζέιν Χολ Λουτ συνέχισε την προετοιμασία του εδάφους, ενώ την Κύπρο επισκέφθηκε τον Μάρτιο και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ. Οι Βρυξέλλες ξεκαθάριζαν πως λύση δύο κρατών δεν θα μπορούσαν να αποδεχθούν ποτέ. Καλούσαν επίσης την Τουρκία να αναστρέψει τις μονομερείς ενέργειες της στα Βαρώσια και να συμβάλουν εποικοδομητικά στις προσπάθειες για επανέναρξη διαπραγματεύσεων. Ωστόσο η τουρκική επιμονή θα απέτρεπε εν τέλει την παρουσία ευρωπαίου αξιωματούχου έστω και σαν παρατηρητή στην άτυπη πενταμερή διάσκεψη.
Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται ο ευσεβοποθισμός πως η ε/κ πλευρά θα έπρεπε να ήταν έτοιμη μπας και η Τουρκία όλο αυτό το διάστημα μπλόφαρε προτάσσοντας τη λύση δύο κρατών και τα άλλαζε τελικά ενώπιον του Γενικού Γραμματέα στη Γενεύη.
Στο μεσοδιάστημα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναθέτει σε ομάδα συνταγματολόγων να ετοιμάσουν σχετικό έγγραφο που να απαντά γραμμή προς γραμμή στην τουρκική επιχειρηματολογία ώστε να αξιοποιηθεί σε περίπτωση που τα ίδια λέγονταν και στη διάσκεψη. Οι Βρετανοί συνεχίζουν την ανάπτυξη ιδεών στο παρασκήνιο με σκοπό να γεφυρωθούν οι διαφορές που χωρίζουν τις δύο πλευρές και να διασκεδαστούν οι απαιτήσεις των Τούρκων για κυριαρχική ισότητα. Οι θέσεις αυτές απορρίπτονται δημοσίως από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τις πολιτικές δυνάμεις.
Πέραν της ΕΕ τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας απορρίπτουν το ένα μετά το άλλο την τουρκική αξίωση για λύση δύο κρατών, δείχνοντας συνέπεια στη συμφωνημένη βάση επίλυσης της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Ο Μπάιντεν διαμηνύει τον Μάρτιο πως ο ίδιος «ακόμα δεν τα έχει παρατήσει με το κυπριακό», δημιουργώντας ελπίδες για μια αμερικανική πρωτοβουλία η οποία όμως υπό τις συνθήκες της πανδημίας δεν αναπτύχθηκε αποτελεσματικά για να σπάσει την τουρκική αδιαλλαξία.
Στη Γενεύη με χαμηλές προσδοκίες
Τον Απρίλιο φτάνοντας στη Γενεύη, η ελπίδα για διαφοροποίηση της θέσης της τουρκικής πλευράς ενώπιον του Γενικού Γραμματέα διαψεύδεται. Η κάθε μια από τις πλευρές επαναλαμβάνει τις θέσεις της, ενώ πολλοί ανησυχούν για την επίσημη κατάθεση εγγράφου από την τ/κ πλευρά το οποίο περιέγραφε σε έξι σημεία πως θα φτάναμε στη λύση των δύο κρατών. Ο Γκουτέρες μιλά μετά το πέρας της διάσκεψης για την ανάγκη τετραγωνισμού του κύκλου μέσω της διπλωματίας, αναγνωρίζοντας τις τεράστιες δυσκολίες για να βρεθεί κοινό έδαφος. Η προσπάθεια του να πείσει τους Τούρκους για τον διορισμό ενός Ειδικού Απεσταλμένου που θα έτρεχε τις διαβουλεύσεις απ’ εκεί και έπειτα πέφτει στο κενό. Η ίδια προσπάθεια συνεχίζεται μέχρι σήμερα και παρά τις δεσμεύσεις των Ηνωμένων Εθνών, δεν καρποφόρησε.
Οι πλευρές σήμερα παραμένουν αμετακίνητες από τις θέσεις τους, ενώ το κυπριακό εν απουσία εξελίξεων έχει υποβαθμιστεί ως προτεραιότητα και αποτελεί για μεγάλο μέρος της κυπριακής κοινωνίας ένα «γραφικό» πρόβλημα. Οι πολιτικές δυνάμεις αδυνατούν να εισηγηθούν δημιουργικές λύσεις και συχνά-πυκνά αναλώνονται σε ένα μη εποικοδομητικό παιχνίδι εσωτερικής κατανάλωσης Το αύριο φαντάζει εξαιρετικά αβέβαιο ενώ αρκετοί αναλυτές εκτιμούν πως οι όποιες ιδέες θα μπορούσαν να καρποφορήσουν από εδώ και πέρα κινούνται εκτός του κουτιού στο οποίο συζητείτο το κυπριακό τις τελευταίες δεκαετίες.
