Του Νικόλα Ζαννέττου
Με γρίφο τον οποίο μέχρι στιγμής δεν κατάφεραν να απαντήσουν οι προκάτοχοι της και όσοι ασχολήθηκαν επισταμένα με το πρόβλημα μετά την κατάρρευση του τελευταίου γύρου συνομιλιών το 2017, μοιάζει η αποστολή της απεσταλμένης του Αντόνιο Γκουτέρες. Στην πραγματικότητα λόγω της αρνητικής στάσης που τήρησε η τουρκική πλευρά για συνομιλίες με σκοπό την καλύτερη κατανόηση και εξεύρεση λύσεων και την άρση του αδιεξόδου, εδώ και έξι χρόνια τα πράγματα παραμένουν βαλτωμένα. Ως εκ τούτου, η πραγματοποίηση κοινών συναντήσεων, πιστεύεται ότι θα διευκολύνει το έργο της ιδίας αλλά και όσων δύναται να ενδιαφερθούν το επόμενο διάστημα.
Η μεθοδολογία
Δικαίως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απαιτεί όπως η κ. Μαρία Άνχελα Κουεγιάρ, αφιερώσει αρκετό χρόνο στην επαφή της με τις πλευρές. Η προκάτοχος της, Τζέιν Χολ Λουτ, ακολούθησε το μοντέλο των εκ του σύνεγγυς χωριστών επαφών με όλα τα μέρη, για να τις οδηγήσει εν τέλει στην άτυπη πενταμερή της Γενεύης το 2021. Εκεί απλά διαπιστώθηκε το χάσμα, με την τουρκική πλευρά να καταθέτει μάλιστα έγγραφο στο οποίο περιέγραφε ένα οδικό χάρτη που κατέληγε στα δύο κράτη. Εκείνη η διάσκεψη αποτέλεσε μια παταγώδη αποτυχία, αφού παρά τις όποιες προσδοκίες ότι θα μπορούσε να προκύψει μια νέα αφετηρία, εν τέλει επιβάρυνε ακόμα περισσότερο το κλίμα.
Ως εκ τούτου, η κ. Κουεγιάρ, θα πρέπει να επιδιώξει κοινές συναντήσεις στη διάρκεια των οποίων θα γίνουν κατανοητοί οι λόγοι που η κάθε πλευρά στέκεται στις θέσεις που έχει και στη συνέχεια να αναζητηθούν κοινές συνισταμένες. Επιπλέον θα πρέπει ενδεχομένως να μιλήσει και με άλλους παίχτες, όπως η ΕΕ, οι ΗΠΑ και άλλοι ενδιαφερόμενοι οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν δημιουργικά σε αυτή την προσπάθεια.
Λύση δύο κρατών, πλαίσιο Γκουτέρες και συνέχιση συνομιλιών
Η λύση των δύο κρατών, σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει σημείο αφετηρίας, αφού είναι «ανάθεμα» για την ε/κ πλευρά, ενώ παράλληλα είναι ασύμβατη με τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου Ασφαλείας από τα οποία η απεσταλμένη αντλεί τους όρους εντολής για τη μορφή της λύσης.
Το ερώτημα είναι, μπορεί το σημείο διακοπής των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντάνα, να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης μιας νέας προσπάθειας έξι χρόνια μετά; Υπάρχει τεράστιος όγκος κεκτημένου εκείνων των συνομιλιών, ως επίσης και το πλαίσιο έξι σημείων του Γενικού Γραμματέα, γνωστό ως Πλαίσιο Γκουτέρες.
Άνθρωποι με τεράστια εμπειρία στο κυπριακό, θεωρούν πως η προπαρασκευαστική δουλειά που έχει να γίνει αν και εφόσον τα πράγματα σε πρώτο χρόνο κυλήσουν, σχετίζεται με την επαναβεβαίωση όλου ή μέρους του κεκτημένου και κατ’ επέκταση του καθορισμού των ερωτημάτων που πρέπει να απαντηθούν. Αναλόγως της πορείας αυτής της συζήτησης, θα διαφανεί αν και κατά πόσο είναι εφικτό το Πλαίσιο Γκουτέρες, το οποίο θεωρείται ως ένας εξαιρετικός οδηγός για τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν, μπορεί να ξαναμπεί στο τραπέζι.
Το αντικείμενο της συζήτησης
Σε όλες τις διαπραγματεύσεις, υποστηρίζουν, το σημαντικό είναι η κάθε πλευρά να αντιληφθεί ποια είναι τα ζωτικής σημασίας θέματα που ενδιαφέρουν τον συνομιλητή της. Ακολούθως, να διαφανεί ποιες είναι οι κοινά αποδεκτές λύσεις.
Η πολιτική ισότητα των Τ/κ από μόνη της, δεν επαρκεί σήμερα, εκτιμούν οι ίδιοι κύκλοι. Θα μπορούσε η επαναβεβαίωση της να συμβάλει θετικά στην όλη εξίσωση, όμως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που θα πρέπει να περιληφθούν σε ένα συνολικό πακέτο που να στέλνει το μήνυμα σε όλους ό,τι η Ε/κ πλευρά έχει ειλικρινείς προθέσεις. Τέτοιο για παράδειγμα, είναι το ζήτημα της ενέργειας, όπου στο παρελθόν υπήρξαν σημαντικές συγκλίσεις οι οποίες θα πρέπει να επαναβεβαιωθούν και να ενδεχομένως να επικαιροποιηθούν. Συγκλίσεις όπως για παράδειγμα ότι η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι κράτος-μέλος της Unclos και πως οι συμφωνίες οριοθέτησης που ήδη έχουν θεσπιστεί με γειτονικά κράτη θα εξακολουθήσουν να ισχύουν. Επιπρόσθετα ότι το ζήτημα των φυσικών πόρων, θα είναι αρμοδιότητα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Κατ’ αντίστοιχο τρόπο, η Ε/κ πλευρά θα πρέπει με σαφήνεια να εξηγήσει εκ νέου τη σημαντικότητα των κεφαλαίων του εδαφικού, της ασφάλειας και των εγγυήσεων για τους Ε/κ και να παραπέμψει στο Πλαίσιο Γκουτέρες το οποίο μπορεί να αποτελέσει τη βάση συζήτησης γι’ αυτά.
Τέλος, θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψη το εξής: πού στέκεται σήμερα η κοινή γνώμη στην Κύπρο όσον αφορά το κυπριακό, ποια είναι τα θέλω της και ποιες ανησυχίες της θα πρέπει να απαντηθούν με τεκμηρίωση. Όπως επίσης και το γεγονός ότι ο χρόνος αποδεικνύει καθημερινά πως η κατάσταση στο νησί δεν είναι στατική, αλλά αντίθετα κατά καιρούς τα δεδομένα ανεβοκατεβάζουν την αβεβαιότητα μη επιτρέποντας στη χώρα να ανακαλύψει το πραγματικό ταβάνι όσον αφορά την ευημερία των κατοίκων της.
